131
تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ

دست‌پروردگان عیّاشی

بنا بر آنچه گذشت، مقصود از غلمان و اصحاب، کسانی هستند که تحت تربیت عیّاشی پرورش یافته‌اند و گویا نسبت به افرادی كه راوی و یا شاگرد عیّاشی معرفی شده‌اند، بیشتر توانسته‌اند از محضر وی بهره ببرند و به نوعی، مروّج اندیشة عیّاشی بوده‌اند.

افرادی كه در كتب رجال با عنوان «غلمان العیّاشی» معرفی شده‌اند، عبارت‌اند از: حیدر بن محمّد بن نعیم سمرقندی،۱ ابو الحسین بن ابی طاهر طبری،۲ احمد بن یعقوب بن سنائی (یا شیبانی)،۳ إبراهیم حبوبی،۴ احمد صفّار،۵ ابو نصر احمد بن یحیی،۶ احمد بن محمّد بن حسین ازدی،۷ ابو القاسم جعفر بن محمّد شاشی،۸ ابو عمرو محمّد بن عمر بن عبد العزیز كشّی (صاحب كتاب الرجال)،۹ محمّد بن طاهر بن جمهور۱۰ و محمّد بن یحیی ضریر.۱۱

گروهی دیگر نیز در رجال الطوسی با عنوان «اصحاب العیّاشی» یا «تلامیذ او» معرّفی شده‌اند كه احتمالاً باید كمتر از گروه پيشين، مورد عنایت مستقیم عیّاشی بوده باشند. این افراد، عبارت‌اند از:

1.. الفهرست، طوسی، ص۱۶۶، ش۲۵۹.

2.. همان، ص۵۲۲، ش۸۳۱.

3.. رجال الطوسی، ص۴۰۷، ش۵۹۲۸.

4.. همان، ش۵۹۳۰.

5.. همان، ش۵۹۳۱.

6.. همان، ش۵۹۳۲.

7.. همان، ش۵۹۳۵.

8.. همان، ص۴۱۸، ش۶۰۴۴.

9.. همان، ص۴۴۰، ش۶۲۸۸.

10.. همان، ش۶۲۸۹.

11.. همان، ش۶۲۹۱.


تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
130

افرادی كه با عبارت غلمان العیّاشی (و یا اصحاب العیّاشی) معرفی شده‌اند، راویانی نیكو و ممدوح بوده‌اند و این عبارت، بیانگر آن است كه وی از عالمان والامقام بوده است، مانند ابو عمرو كشّی صاحب كتاب رجال.

گفتنی است كه كلمات غلمان، اصحاب و احداث در رجال (تقریباً) به یك معناست و البته خصوصیت ادب‌پذیری و دانش‌آموختگی در واژة غِلمان، بیشتر است؛ چه بسا نوعی تربیت از نوجوانی را نیز دربر بگیرد.

كشّی، متنی را در بارة هشام بن ابراهیم عباسی به نقل از امام رضا علیه السلام آورده كه چنین است: «هو (یعنی العباسی) من غِلمان أبی الحارث ـ یعنی یونس بن عبد الرحمن ـ و أبو الحارث من غلمان هشام، و هشام من غلمان أبی شاكر، و أبو شاكر زندیق».

این متن، گویای تأثیرپذیری قابل توجّه در واژة غلمان است. به بیان دیگر، گویا تنها به كسانی غلمان یك استاد می‌گفتند كه تأثیر به سزایی از استادش گرفته باشد و معمولاً افراد بزرگ و مشهوری كه دارای نوعی تفكّر ویژه بودند، دارای غلمان‌هایی بوده‌اند، مانند یونس بن عبد الرحمان و هشام. می‌دانیم که این افراد، دارای تفكّراتی ویژه در كلام و رویكردهایی در فقه بوده‌اند. به احتمال قوی، عیّاشی نیز ـ كه به شهادت كتب رجال، اصحاب و غلمان‌های متعدد داشته است ـ دارای نوعی بینش ویژه بوده است. از سوی دیگر، كسانی كه به عنوان غلمان فردی در رجال معرفی شده‌اند، به نوعی نامشان با آن استاد آمیخته و همواره به استادشان شهره و شناخته می‌شدند. چنانچه كشّی در توصیف احمد بن عبد الله الكرخی نقل می‌کند كه: «كان كاتب إسحاق بن إبراهیم فتاب و أقبل علی تصنیف الكتب، وكان أحد غلمان یونس بن عبد الرحمن رحمه الله ویعرف به».۱

1.. اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۳۸، ش۱۰۷۱.

  • نام منبع :
    تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی غلامعلی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 38565
صفحه از 356
پرینت  ارسال به