115
تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ

قیس مشرقی و پسرعمویش با امام حسین علیه السلام داشته‌اند. آن دو به بهانة پیری، از یاریِ امام حسین علیه السلام سرباز می‌زنند و امام از ایشان می‌خواهد، سریع‌تر آن منطقه را ترک کنند تا صدای یاری‌خواهی امام را نشنوند که اگر چنین شود، به عذاب الهی گرفتار خواهند شد.۱

[۶۰ ].محمّد بن محمّد بن مسعود ربعی سمرقندی

نام وی در کتب رجال نیامده است؛ امّا در سند یک روایت در کتاب دلائل الإمامة طبری آمده است. در این روایت، محمّد بن همام، شاگرد محمّد بن مسعود ربعی است و استاد او هم عبد الله بن حسن است. وی در خراسان از حسن بن علی وشاء، از امام رضا علیه السلام مطلب معجزه‌گونه‌ای را در بارة مرگ علی بن ابی حمزه بطائنی، حکایت می‌کند.۲

سدة چهارم هجری

[۶۱ ].حیدر۳ بن محمّد بن نعیم سمرقندی(ابو احمد)

او دانشمندی جلیل القدر و فاضلی والامقام در سمرقند بوده است. این محدّث پركار شیعی، در قرن چهارم هجري زندگی می‌کرده است. حدود سال ۳۴۰ ق، دوران استادیِ وی بوده است.۴

ظاهراً وی بیشتر دوران تحصیلاتش را در قم سپری كرده است؛ چه این كه شاگرد دانشمندان بزرگ قم یعنی محمّد بن حسن بن احمد بن ولید قمی، حسین بن احمد بن ادریس قمی، و جعفر بن محمّد بن قولویه قمی (صاحب كامل الزیارات) بوده است.۵ تحصیل حدیث در نزد پدرش۶ نیز شاهد آن است كه وی،

1.. اختیار معرفة الرجال، ج۱، ص۳۳۰ ـ ۳۳۱، ش۱۸۱.

2.. دلائل الإمامة، ص۳۶۵، ح۳۱۸.

3.. او را حیدره (معالم العلماء، ص۸۱) و جنید (فهرست ابن ندیم، ص۲۴۴) نیز گفته‌اند.

4.. تلّعُكبری از او در این سال حدیث شنیده است (ر. ک: رجال الطوسی، ص۴۲۰).

5.. همان ‌جا.


تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
114

نیز در عراق خراسان و سمرقند كرده است. وی كتب بسیاری نگاشته و احادیث فراوانی را حفظ كرده است.۱ نوع بیان خطیب، آن است كه وی را از دانشیان سنّی دانسته است؛ ولی هیچ تصریحی نكرده است.

[۵۸ ].محمّد بن ابراهیم ورّاق سمرقندی

محمّد بن ابراهیم ورّاق، از راویان شیعیِ سمرقند۲ است كه عیّاشی،۳ ابو عمرو كشّی۴ و سعد بن جناح كشّی،۵ از او روایت شنیده‌اند. او نیز شاگرد راویانی همچون: علی بن محمّد قمّی۶ و حمدان بن احمد قلانسی۷ است.

محمّد بن ابراهیم در زمان امام حسن عسكری علیه السلام یا مدّتی پس از ایشان زندگی می‌كرده است؛ چه این كه جریانی را در سفر حج از همسفر خود بورق بوشنجانی ـ از اصحاب امام عسكری علیه السلام ـ در بارة فضل بن شاذان گزارش می‌كند.۸

[۵۹ ].محمّد بن عمر سمرقندی

محمّد بن عمر بن عبدالعزیز کشّي در کتاب رجالش روایتی نگاشته شده به خطّ محمّد بن عمر سمرقندی را نقل می‌کند. نحوة بیان کشّي به گونه‌ای است که گویا محمّد بن عمر، دارای کتابی بوده که به صورت وجاده در اختیار کشّي قرار گرفته است.

محتوای روایت در بارة ملاقاتی است که در ماجرای قیام عاشورا، عمرو بن

1.. تاریخ بغداد، ج۱۲، ص۳۸۴، ش۶۸۴۴.

2.. رجال الطوسی، ص۴۴۰، ش۶۲۸۳.

3.. كمال الدین و تمام النعمة، ص۴۸۱، ح۸.

4.. اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۵۴۳، ش۴۸۱.

5.. همان، ص۸۱۷، ش۱۰۲۳.

6.. همان، ص۵۴۳، ش۴۸۱.

7.. اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۱۷، ش۱۰۲۳.

  • نام منبع :
    تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی غلامعلی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 38272
صفحه از 356
پرینت  ارسال به