83
تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ

به هر حال، شخصیت یزید شناخته شده است. فضل بن شاذان او را هم‌ردیف ابو الخطّاب دانسته و در شمار «الکذّابون المشهورون» آورده است.۱ برقی هم وی را از اصحاب امام باقر علیه السلام دانسته است.۲ البته در روایات الکافی، وی راوی امام صادق علیه السلام است.

برای ما روشن نیست که آیا زید صایغِ مورد نظر ـ که در بخارا بوده ـ همان یزید صایغ کذّاب است و یا فرد دیگري است؟ هر چند از جهت زمانی باهم یکی هستند؛ ولی شاهدی بر وحدت این دو، نظیر وحدت سند و طریق نداریم.

[۸. ]غیلان بن جامع محاربی (ابو عبد الله كوفی)

ابو عبد الله غیلان بن جامع بن اشعث محاربی، از راویان و اصحاب امام صادق علیه السلام است.۳ او را بخاری، مخلدی و كوفی خوانده‌اند.۴ وی از محدّثان صالح عامه است كه او را ثقه می‌دانند و حتّی برخی او را از امامیه دانسته‌اند. مدّتی مسند قضاوت را در كوفه عهده‌دار بوده است. شعبة بن حجّاج و سفیان ثوری، از شاگردان او هستند. او پس از سال ۱۳۰ق (ظاهراً ۱۳۲ق) بین واسط و كوفه به قتل رسیده است.۵

در متون رواییِ عامّه، نام غیلان بن جامع در اسناد بسیاری از روایات دیده می‌شود. در گزارشی، امام صادق علیه السلام به عقبة بن خالد می‌فرماید که اگر غیلان بن جامع محاربی خواست نزد من بيايد، او را راه‌نمایی کن.

غیلان که قاضی حکومتی است، نزد امام صادق علیه السلام می‌آید و در جلسه‌ای نسبتاً طولانی به سؤالات امام پاسخ می‌گوید و در پاسخ برخی از مطالب قضاوت در می‌ماند.۶ امام او را موعظه می‌کند و مؤثّر واقع مي‌شود و او از منصب قضاوت، استعفا می‌دهد.

1.. اختیار معرفة الرجال، ص۵۴۶، ح۱۰۳۳.

2.. رجال البرقی، ص۱۲.

3.. رجال ‏الطوسی، ص ۲۶۷، ش۳۸۴۶.

4.. الفائق فی رواة و أصحاب الإمام الصادق علیه السلام، ج۲، ص۵۵۲ ـ ۵۵۳، ش۲۵۶۱.

5.. همان‌ جا.

6.. الکافی، ج۷، ص۴۲۹، ح۱۳.


تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
82

در رجال اهل سنّت، کتاب‌هاي وی به نام‌های المبتدأ، الردة، صفّین، الفتوح، الجمل و الألویة آمده است.۱ ابو حذیفه خراسانی، اصالتاً اهل بلخ است؛ ولی بزرگ شدة بخاراست. او پس از سفر به بغداد و تحصیل علم به بخارا بازگشت و تا پایان عمر در آن جا ماندگار شد.۲ وفات وی را دوازدهم رجب سال ۲۰۶ ق ثبت كرده‌اند.۳

[۷. ]زید صایغ

زید، یکی از اصحاب امام صادق علیه السلام است که در بخارا هم بوده است.۴ از متن روایتی در کتاب الکافی ـ که زيد از امام صادق علیه السلام در بارة زکات پول‌های دریافتی‌اش در بخارا سؤال می‌کند ـ، این گونه بر می‌آید که وی اصالتاً اهل بخارا نبوده و تنها برای مدّتی در آن جا بوده است. بخش نخست روایت چنین است: «زید الصایغ قال: قلت لأبی عبد الله علیه السلام: إنّی كنت فی قریة من قری خراسان یقال لها: بخارا فرأیت فیها دراهم تعمل ثلث فضة وثلث مس وثلث رصاص وكانت تجوز عندهم وكنت أعملها وأنفقها؟...».۵

نام زید در هیچ کتاب رجالیِ کهن نیامده است و توصیف دیگري نیز از وی در دیگر روایات یافت نشد. در روایتی دیگر در کتاب الکافی، حسین بن عطیه، از زید بن صایغ، از امام صادق علیه السلام روایت کرده است.۶ این که آیا زید صایغ و زید بن صایغ یکی هستند چندان روشن نیست؛ امّا در نقلی که نام زید بن صایغ آمده، به نظر می‌رسد تصحیف رخ داده و نام راوی، یزید صایغ است؛ چه این که سه روایت دیگر در الکافی با همان سند وجود دارد و در آنها یزید صایغ آمده است.۷

1.. الفائق فی رواة و أصحاب الإمام الصادق علیه السلام، ج۱، ص۱۳۴ ـ ۱۳۵.

2.. همان‌ جا.

3.. همان ‌جا.

4.۰. الكافی، ج۳، ص۵۱۷، ح۹.

5.. همان‌ جا.

6.. همان، ج۲، ص۵۸۰، ح۱۳.

7.. همان،‌ ص۲۹۰، ح۵ و ج۷، ص۷۷، ح۳ و ص۱۲۹، ح۸.

  • نام منبع :
    تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی غلامعلی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 38569
صفحه از 356
پرینت  ارسال به