و از بلاد اسلامی جدا شد و چندین بار فتح شد و دوباره از دست رفت تا این كه قتیبة بن مسلم در دوران حكومت ولید بن عبد الملك، آن را فتح كرد.۱
دیگر نام‌های سمرقند، عبارت اند از: اِسکَندَرِیَّه؛ ساموکیان؛ سَمَرکَنْد؛ شکرکنت؛ شِمْرکَنْد؛ قُهِستان؛۲ کاندا؛ ماراکاند؛ مرکنده؛ یارکن.۳
سه. وضعیت اقتصادی سمرقند
وضعیت اقتصادی مردم سمرقند، بسیار خوب گزارش شده است. شرایط مختلف اقلیمی و موقعیت استراتژیكی این شهر، در فزونیِ مناسبات اقتصادی و آمد و شدهای مردم دیگر شهرهای خراسان و حتّی دیگر بلاد، مؤثر بوده است. برخی از امتیازات اقتصادی سمرقند چنین‌‌‌اند:
شرایط مناسب كشاورزی: رودخانه‌های مختلفی در داخل و حوالی سمرقند وجود دارد که حتّی بخارا را نیز سیراب می‌کند. وجود این رودخانه‌ها و هوای مناسب و خاك حاصلخیز این منطقه، سبب شده بود كه محصولات گوناگونی به بار آید و از شهرهای دیگر برای خرید میوه به آن جا بیایند.
معادن ارزشمند: گزارش‌های مختلف، حاكی از آن است كه در سمرقند، طلا، نقره، مس و جیوه وجود داشته است.۴ این معادن در كوه‌های اطراف، زمین‌ها و حتّی در حوالی رودخانه‌ها نیز وجود داشته است. وجود طلا در سمرقند، از ویژگی‌های منحصر به فرد این سامان در خراسان به شمار می‌آید. یعقوبی در توصیف بزرگ‌ترین رودخانة سمرقند می‌نویسد: «آن را رودخانة عظیمی است كه مانند فرات از بلاد ترك می‌آید و به آن "باسف" گفته می‌شود و در ولایت سمرقند جریان دارد و سپس به سرزمین صُغد و آن گاه تا اسروشنه میرود و بلاد
