می‌زیسته و نشاط علمی در این دوران بیشتر در بغداد (در میان شهرهای عراق) بوده است، به نظر می‌رسد كه وی به بغداد رفته است.

ﻫ. ماوراء النهر

ـ آدم بن محمّد قلانسی بلخی، در سمرقند و كش استاد محمّد بن مسعود عیّاشی^۱ و محمّد بن عمر كشّی^۲ بوده است. عیّاشی او را ستوده است.^۳

ـ ابو القاسم نصر بن صباح بلخی: از آن جا كه كشّی شاگرد اوست^۴ و كشّی نیز برای تحصیل از سمرقند و كش خارج نشده است، به نظر می‌رسد كه وی در منطقة ماوراء النهر به تدریس اشتغال داشته است و با توجّه به نام كتاب نصر بن صباح (یعنی كتاب معرفة الناقلین)^۵ احتمال دارد كه كشّی تحت تأثیر همین اثر، رجال خود را تدوین كرده باشد.

ـ ابو عمرو بلخی، از شاگردان محمّد بن مسعود عیّاشی:^۶ وی نیز احتمالاً پرورش یافتة حوزة سمرقند است.

ـ ابراهیم بن محمّد خُتَّلی، استاد ابو عمرو كشّی است.^۷

ـ جبریل بن احمد فاریابی، از راویان شیعی قرن سوم و مقیم در كش است.^۸ او را «كثیر الروایة عن العلماء بالعراق و قم و خراسان»^۹ توصیف كرده‌اند و آنچه ابن حجر از حلقة درس^۱۰ او گزارش می‌دهد، مربوط به حضور وی در دوران

ـ ابو عبد الله‏ محمّد بن علی بن خلف عطّار كوفی بلخی، که از راویان پرحدیث است و او را بیشتر كوفی گفته‏اند^۱ و در متنی نیز بلخی گفته شده است.^۲سكونت وی در بغداد بوده است.^۳

ـ مظفّر بن احمد بلخی، که در متون روایی، استادِ شیخ مفید است.^۴

ـ ابو الجیش مظفّر بلخی ورّاق^۵ که از راویان و متكلّمان مشهور شیعی^۶ و از شاگردانِ‏ دست‌پروردة متكلّم نامور شیعه ابو سهل نوبختی (شاگرد امام حسن عسكری علیه السلام) است.^۷ شیخ مفید در بغداد شاگرد او بوده است (به نظر می‌رسد که این دو عنوان اخیر برای یک نفر بوده باشد).

ـ ابوالحسن دارم بن قبیصة بن نهشل صغانی،^۸ از شاگردان و راویان امام رضا علیه السلام است.^۹ او روایت معروف نبوی «اصْطَنِعِ الْمَعْرُوفَ إِلَی أَهْلِهِ وَ إِلَی غَیرِ أَهْلِهِ فَإِنْ كَانَ أَهْلَهُ فَهُوَ أَهْلُهُ وَ إِنْ لَمْ یكُنْ أَهْلَهُ فَأَنْتَ أَهْلُه؛ نسبت به هر كس كه سزاوار آن است یا سزاوار آن نیست، نیكی كن؛ زیرا بر فرض كه كسی سزاوار نباشد، تو شایستة آنی كه نیكی كنی»^۱۰ را از امام رضا علیه السلام شنید و برای علی بن محمّد بن عیینه در سامرّا، روایت كرده است.

ـ جبریل بن احمد فاریابی. شیخ طوسی می‌نویسد: او برای تحصیل به عراق‌‌، قم و خراسان سفر كرده است.^۱۱ با توجّه به این که جبریل در قرن سوم و چهارم