305
تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ

[۹۹‌.] هشام بن سالم جوالیقی كوفی

ابو الحكم هشام بن سالم جوالیقی، آزادشدة بشر بن مروان، از اسرای منطقة جوزجان بوده است.۱ بنا بر این، هشام اصالتاً باید جوزجانی باشد كه البتّه بعدها به مناطق حجاز و عراق سفر كرده است.۲

او از اصحاب امام صادق علیه السلام و امام كاظم علیه السلام، بوده و در توصیف وثاقتش گفته‏اند: «ثقة ثقة»۳ و به طور ضمنی نیز امام صادق علیه السلام او را تأیید كرده است.۴ او چند كتاب تألیف كرده كه از آن جمله این آثار است: كتاب الحج، كتاب التفسیر و كتاب المعراج.۵

توانمندی او در مباحث كلامی سبب شده بود كه همواره به عنوان یك متكلّم شیعه شناخته شود. از او مناظرات متعدّدی در مسائلی همچون امامت، در كتاب‌های روایی گزارش شده است. گفتنی است كه هشام در علوم دیگری همچون فقه و تفسیر نیز از عالمان برجستة شیعی بوده است. مناظرات و روایات او، زیبندة متون روایی شیعه است.

[۱۰۰‌.] یحیی بن زید مدنی

یحیی بن زید بن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب علیه السلام هاشمی مدنی، از راویان احادیث در منطقة جوزجان بوده است. مادرش ریطه بنت عبد الله‏ بن محمّد بن حنفیّه و پدرش زید فرزند امام سجّاد علیه السلام است و در سال ۹۸ قمری متولّد شد.

یحیی راوی امام صادق علیه السلام و امام كاظم علیه السلام بوده۶ و از افتخارات وی آن است كه كتاب صحیفة سجّادیه را برای شاگردش متوكّل بن عمیر بن متوكّل، روایت

1.. رجال النجاشی، ص۴۳۴، ش۱۱۶۵؛ اختیار معرفة الرجال، ج۲‌، ص۵۶۵، ش۵۰۱.

2.. رجال النجاشی، ص۴۳۴، ش۱۱۶۵.

3.. همان جا.

4.. اختیار معرفة الرجال، ج۲‌، ص۵۶۵، ش۵۰۱.

5.. رجال النجاشی‌، ص۴۳۴، ش۱۱۶۵.

6.. رجال الطوسی، ص۳۲۰، ش۴۷۸۴ و ص۳۴۶، ش۶۹.


تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
304

استاد ابو طالب انباری(م ۳۵۶ق)۱ و شاگرد عثمان بن ابی شیبه است. شیخ طوسی از كتاب انباری، روایتی را در تهذیب الأحكام گزارش كرده كه نام جوزجانی در طبقة اساتید انباری دیده می‏شود.۲ این روایت، فرمایشی از امام علی علیه السلام در شیوة تقسیم ارث است كه در آن، امام علیه السلام به صراحت بر عملكرد عمر، خلیفة دوم، در این زمینه خرده می‏گیرد.

[۹۷‌.] محمّد بن احمد بن یعقوب جوزجانی

شیخ صدوق با دو واسطه از محمّد بن احمد بن یعقوب جوزجانی روایت كرده است.۳ او قاضی هرات بوده و مطلبی را که شیخ صدوق از او نقل كرده، در بارة جلسة احمد بن حنبل و كلام احمد در بارة امیر مؤمنان علیه السلام است. احمد بن حنبل در آن جلسه می‏گوید: «لا یكون الرجل مجرماً حتّی یبغض علیّاً قلیلا».۴

[۹۸‌.] محمّد بن قاسم بن محمّد

محمّد بن قاسم بن محمّد ارقط بن عبد الله‏ باهر بن علی بن الحسین علیه السلام، ‏از نوادگان امام سجّاد علیه السلام است. او در جوزجان قیام كرد و آن شهر را تصرّف نمود. معتصم عبّاسی، سپاهی را به آن دیار فرستاد. محمّد بن قاسم با آنان جنگید؛ ولی سرانجام شكست خورد. سپاه خلیفه، او را دستگیر كردند و به امر معتصم وی را به زندان افكندند. وی را از راویان حدیث گفته‏اند.۵

1.. ابو طالب انباری، از نویسندگان شیعی قرن چهارم است. وی در ابتدا واقفی بود؛ ولی امامی گردید. ابو طالب در سال ۳۵۶ق در واسط وفات یافت. او یك‌صد و چهل كتاب داشته است (هدیة العارفین: ج۱، ص۶۴۷) و واسطهٔ دستیابی شیخ طوسی و نجاشی به بسیاری از كتاب‌های پیشینیان بوده است. شیخ طوسی و نجاشی، هر دو با یک واسطه از وی، كتاب‌ها و روایاتی را گزارش كرده‏اند.

2.. تهذیب الأحكام، ج۹، ص۲۵۹، ح۷۱.

3.. علل الشرائع، ج۲، ص۴۶۷ ـ ۴۶۸، ح۲۵.

4.. همان جا. البتّه نقل بحار الأنوار متفاوت است: «لا یکون الرجل سنیاً حتّی یبغض علیّاً قلیلاً» (بحار الأنوار، ج۴۹، ص۲۶۱، ح۲).

5.. مستدركات علم رجال الحدیث، ج۷‌، ص۲۹۴، ش۱۴۳۳۱ (به نقل از منتخب التواریخ).

  • نام منبع :
    تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی غلامعلی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 38515
صفحه از 356
پرینت  ارسال به