سه. خُتَّل

[۷۸‌.] ابراهیم بن محمّد ختّلی

ابراهیم بن محمّد بن عبّاس ختّلی، از راویان اخبار اهل بیت علیهم السّلام است. ابو عمرو كشّی، روایات متعدّدی را بدون واسطه از وی گزارش كرده است.^۱

ختّلی، خود از شاگردان سعد بن عبد الله‏ و دیگر راویان قمی بوده است.^۲ همچنین او شاگرد علی بن حسن بن فضّال نیز بوده است.^۳ رجالیان، ابراهیم را مردی صالح و درستكار توصیف كرده‏اند.^۴

سیّد محسن امین به نقل از تعلیقة بهبهانی می‏نویسد كه او پدر هشام بن ابراهیم مشرقی و ظاهراً بغدادی بوده است.^۵ به نظر می‏رسد كه بهبهانی در این زمینه، اشتباه كرده است؛ چه این که هشام بن ابراهیم مشرقی در طبقة راویان امام رضا علیه السلام است^۶ و از جهت زمانی، حدّ اقل پنجاه سال پیش از ابراهیم بن محمّد می‏زیسته است. كشّی، سومین روایت كتابش را از وی نقل كرده كه چنین است: «إِبْرَاهِیمُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ الْعبّاس عَنْ احمد بْنِ إِدْرِیسَ عَنِ الْأَشْعَرِی عَنْ سُلَیمَانَ الْخَطَّابِی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ بَعْضِ رِجَالِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ الْعِجْلِی عَنْ عَلِی بْنِ حَنْظَلَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ الله علیه السلام قَالَ: اعْرِفُوا مَنَازِلَ النَّاسِ مِنَّا عَلَی قَدْرِ رِوَایاتِهِمْ عَنَّا؛^۷ امام صادق علیه السلام فرموده: منازل (بزرگواری‌های) شیعه و پیروان ما را به اندازة [نقل و فهم] روایتشان از ما بشناسید [هر كدام از ایشان، آن روایت را درست‌تر نقل كرده و معانی آن را بهتر فهمیده باشد، او در نزد ما برتر و بزرگوارتر است]».

دو. بامیان

[۷۷‌.] ابو هارون سُنجی

ابو هارون سُنجی یا سِنجی، یكی از راویان شیعی و از اهالی سنج است. موقعیت جغرافیایی روستای سنج را چنین گفته‏اند:

- سِنْج (به كسر سین و سكون نون) در معجم البلدان، قریه‏ای از قرای مرو است. یاقوت اضافه كرده كه در توابع مرو، دو روستا با همین نام شناخته شده است.

- سُنْج (به نقل عمرانی)، قریه‏ای از توابع بامیان است.^۱

به هر تقدیر، چنانچه تصحیفی رخ نداده باشد، ابو هارون اصالتاً یا سكونتاً خراسانی است. حال چه در توابع بامیان بوده باشد و چه در توابع مرو.

نجاشی، ابو هارون را مولی بنی اُمیّه می‌داند و می‏نویسد: گفته شده كه نام او ثابت بن توبه است؛^۲ ولی شیخ طوسی، نام او را در شمار كسانی می‏آورد كه به كنیه شهره ‏اند و نام آنها را نتوانسته بیابد.^۳ ابو هارون، نویسندة یك اثر روایی بوده است.^۴

ابن عقده (م۳۳۲ق) با سه واسطه از او روایت می‏كند.^۵ عبیس بن هشام (از اصحاب امام رضا علیه السلام)^۶ شاگرد ابو هارون است و همو كتاب ابو هارون را از وی روایت كرده است.^۷