كه: كیف أصبَحَت؟ و هر كدام پاسخی عارفانه داده‏اند.^۱ البتّه در روایتی كه خزّاز قمی با واسطه از او نقل كرده، فضیلت اهل بیت علیهم السّلام، بیان و به دوازده امام، تصریح شده است.^۲

شاید همین گونه روایات او بوده كه سبب شده ذهبی، وی را «منكر الحدیث» بداند.^۳ ظاهراً او آثاری نیز داشته است. شیخ سلیمان ماحوزی (م۱۱۲۱ق)، از استادش علّامة مجلسی شنیده كه شقیق بلخی، مؤلّف كتاب مصباح الشریعة^۴ است.^۵ برخی نیز بر این باورند كه مؤلّف مصباح الشریعة، سلیمان صهرشتی (شاگرد سیّد مرتضی علم الهدی) است و او كتاب شقیق بلخی را خلاصه كرده است.^۶

شقیق بلخی در سپاه اسلام نیز به عنوان یك رزمنده می‏جنگید و برخی وی را از «كبار مجاهدان» خوانده‏اند. سرانجام، او در جنگ كولان ـ كه در بلاد ترك^۷ انجام می‏شد ـ به سال ۱۹۴ق به شهادت رسید^۸ و تقریباً تمام متون، در تاریخ شهادت وی هم‌داستان هستند و تنها یك متن، وفات او را ۱۵۳ق ثبت كرده است^۹ كه درست به نظر نمی‏آید.

شقیق بن ابراهیم، مردی ثروتمند بوده و برای تجارت، به شهرهای مختلف سفر می‏كرده است. گفته‏اند كه زمین‏های بیش از سیصد قریه، از آنِ او بوده است. او در سفر به یكی از شهرهای تركستان كه بت‌پرست بودند، آنها را به خدا دعوت می‏كند؛ ولی سخن یكی از بت‌پرستان، آن چنان در وی اثر می‌گذارد كه زهد را سرلوحة خود می‏كند و تمام اموالش را انفاق می‌نماید.

شقیق بن ابراهیم بلخی، به زهد و صوفیگری رو می‏آورد، به گونه‏ای كه وی را از «كِبار الزُّهّاد (زاهدان بزرگ)» خوانده‏اند. او مشهورترین استاد صوفی در خراسان بوده و گویا نخستین كسی است كه در خراسان، علوم صوفیّه را ترویج كرده است.^۱ وی شاگرد و مصاحب ابراهیم بن ادهم نیز بوده است.^۲

شقیق بن ابراهیم، خود می‏گوید كه در سال ۱۴۹ق عازم حج بوده كه جوانی خوش‌سیما را دیده و او را این گونه توصیف می‏كند: «إذ نظرت إلی فتی حدث السن، حسن الوجه، شدید السمرة، علیه سیماء العبادة و شواهدها، و بین عینیه سجادة كأنّها كوكب درّی، و علیه من فوق ثوبه شملة من صوف، و فی رجله نعل عربی، و هو منفرد فی عزلة من الناس».

گوشه‌نشینی این جوان عابد، سبب می‏گردد كه شقیق به او سوء ظن پیدا كند و او را از صوفیانی پندارد كه بر گردة مردم سوار می‏گردند و به دین‌فروشی مشغول اند. ناگاه، آن جوان وی را با نام صدا می‏كند و می‏فرماید: «یا شقیق! (اجْتَنِبُوا كَثِيراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لا تَجَسَّسُوا)». شقیق كه این كرامت را از وی می‏بیند، بسیار شرمنده می‏گردد و حلالیت می‏طلبد. سپس جویای نام جوان می‏گردد و در می‏یابد كه او امام موسی بن جعفر علیه السلام است.^۳

روایات شقیق بیشتر در بارة مسائل اخلاقی است. مثلاً روایات گوناگونی دارد كه در آنها از امام علی علیه السلام، امام سجاد علیه السلام، حضرت عیسی علیه السلام^۴ و... پرسیده شده