ﻫ. نسف

سدة پنجم هجری: ابو عبد الله محمّد بن عبد الملك بن محمّد تُبان(م۴۱۹ ق).^۱

گفتنی است علیم بن محمّد بكری شاشی، نویسنده‌ای از اهالی چاچ بوده كه تاریخ حیات وی نیز مشخص نیست.^۲

۵. تعامل با اهل سنّت

حضور ‌‌پُر‌‌رنگ اهل سنّت در منطقة ماوراء النهر، تأثیرات فراوانی بر محدّثان شیعه داشته است. این تأثیرات، در عرصه‌های مختلفی رخ نموده است: از شیوه‌های نگارش گرفته تا سماع حدیث. گاهی نیز دانشیان شیعی، چنان به مبانی علمی اهل سنّت مسلّط می‌شدند كه مانند فقیهان عامّه برای اهل سنّت، فتوا صادر می‌كردند. ابونصر (احمد)^۳ بن یحیی، فقیه و محدّث شیعی سمرقند، از جمله كسانی است كه مرجع فقهی عامّه و خاصه بوده است.^۴ اکنون برخی از تأثیرات حدیثی عامّه بر محدّثان شیعی را بر می‌شماریم.

الف. شیوة تألیف

یک. سبك‌شناسی

محدّثان شیعه در این مناطق، نگارش‌هایی شبیه به اهل سنّت آفریده‌اند. كتاب رجال الكشّی، یكی از این نمونه‌هاست. در این كتاب برای معرفی هر راوی، روایات متعدّدی در مدح، ذم و گاه هم مدح و هم ذم آورده شده است. منش نویسنده در تمام كتاب، پرهیز از اظهار نظر صریح در بارة راویان است. چینش كتاب نیز به صورت طبقات است.

1.. رجال النجاشی، ص۴۰۳، ش۱۰۶۹.

2.. همان، ص۳۰۴، ش۸۲۹.

3.. شیخ طوسی می‌نویسد: ابونصر بن یحیی الفقیه من اهل سمرقند، ثقة خیر فاضل كان یفتی العامة بفتیاهم و الحشویة بفتیاهم و الشیعة بفتیاهم (رجال الطوسی، ص۴۵۱، ش۶۴۰۲).

4.. معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۱۵۹.

تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ

214

طاهر)،^۱ فتح بن قرة سمرقندی^۲ و محمّد بن عمر سمرقندی.^۳

سدة چهارم هجری: حیدر بن محمّد بن نعیم سمرقندی(ابو احمد)،^۴‌ محمّد بن مسعود(ابو نضر عیّاشی)،^۵ طاهر بن عیسی ورّاق كشّی،^۶ محمّد بن عمر بن عبد العزیز(ابو عمرو كشّی).

سدة پنجم هجری: حسین بن حسن(حسین)^۷ بن خلف كاشغری،^۸جعفر بن محمّد بن ابی بكر نسفی سمرقندی‌، (ابو العبّاس مستغفری) (م۴۳۲ ق).^۹

همچنین تاریخ حیات عبد الرحمان بن احمد بن نهیك سمرقندی،^۱۰ از نویسندگان این دیار نیز روشن نشد.

ج. ایلاق

سدة چهارم هجری: جعفر بن علی بن احمد قمی ایلاقی^۱۱‌ و ابو جعفر محمّد بن علی بن بابویه معروف به شیخ صدوق.^۱۲

د. فرغانه

سدة چهارم هجری: محمّد بن اسماعیل بن ابراهیم فرغانی^۱۳و ابو نصر منصور بن محمّد حربی.^۱۴

1.. الفهرست، طوسی، ص۲۷۰.

2.. تاریخ بغداد، ج۱۲، ص۳۸۴، ش۶۸۴۴.

3.. اختیار معرفة الرجال، ج۱، ص۳۳۰ ـ ۳۳۱، ش۱۸۱.

4.. الفهرست، طوسی، ص۱۲۰؛ معالم العلماء، ص۸۱.

5.. الفهرست، طوسی، ص۳۹۶، ش۶۰۵.

6.. رجال الطوسی‌، ص۴۲۸، ش۶۱۵۵.

7.. المجتنی من دعاء المجتبی، ص۸۸.

8.. لسان المیزان، ج۲، ص۶۵.

9.. الذریعة، ج۱۵، ص۱۴۴، ش۹۵۹ .

10.. رجال النجاشی، ص۲۳۶.

11.. رجال الطوسی، ص۴۱۸، ش۶۰۳۶.

12.. رجال ‏النجاشی، ص۳۸۹، ش۱۰۴۹.

13.. الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف، ص۱۸۰.

14.. الیقین، سید ابن طاووس، ص۱۷۰ ـ ۱۷۲.

نام منبع :

تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ

سایر پدیدآورندگان :

مهدی غلامعلی

تعداد جلد :

1

ناشر :

انتشارات دارالحدیث

محل نشر :

قم

تاریخ انتشار :

1393

نوبت چاپ :

اول

مختصر و گذرا از «تاریخ حدیث شیعه در خراسان» را بیان نماید. مؤلف، پس از شناسایی راویان، دو تفکیک انجام می‌دهد: نخست، «تفکیک منطقه‌ها و شهرها» و سپس «تفکیک تاریخی». بدین‌سان، کل خراسان بزرگ ـ برابر با تقسیم‌بندی بلاذری ـ به چهار بخش تقسیم می‌شود. ماوراءالنهر، بلخ، مرو و نیشابور. در هر بخش نیز تمامی شهرها یا روستاهای مهم آن، شناسایی می‌شوند و برای هر شهر، فصل ویژه‌ای اختصاص می‌یابد.
آن‌گاه تمام راویان، به ترتیب تاریخی، ذیل نام هر شهر می‌آید. از آن‌جا که دامنۀ تاریخی این پژوهش، تنها پنج سدۀ نخست هجری است، راویان هر سده، در یک گروه و به ترتیب حروف الفبا آمده‌اند. هم‌چنین اگر کسی به بیش از یک شهر در خراسان تعلق داشت، تنها در یک جا معرفی وی آمده است و در مکان‌های دیگر، تنها ارجاع داده شده است.

نتیجه جستجو برای « »