189
تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ

است.۱ سیّد مرتضی نیز شبهات و اشكالات شاگردش را در كتابی با عنوان جوابات المسائل التبانیات پاسخ می‌دهد.۲

شیخ ابو عبد الله محمّد بن عبد الملك تُبان در ۲۷ ذی‌قعدة ۴۱۹ ق، فوت كرد.۳ وفات او برای استادش سیّد مرتضی سنگین جلوه می‌كند. بر این اساس، سیّد در رثای او قصیده‌ای ۵۳ بیتی می‌سراید كه به «قصیدة قافیه» مشهور است.۴

[۱۲۸.] محمّد بن محمّد نسفی

او شاگرد فرزند شیخ طوسی حسن بن محمّد بن حسن بن علی طوسی مشهور به ابو علی بن ابی جعفر است. ابو علی طوسی، پس از وفات پدرش به عنوان پیشوا و فقیه شیعیان، در نجف اشرف به تدریس اشتغال داشت. افرادی همانند ابو الفضل بن عطاف، هبة الله سقطی و محمّد بن محمّد نسفی در نزد وی علم آموختند.۵

[۱۲۹.] هناد بن ابراهیم نسفی(ابو مظفّر)(م۴۶۵ق)

خوارزمی۶ (م۵۶۸ ق)، در كتاب مناقب أمیر المؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام و سیّد بن طاووس در الطرائف،۷ روایتی را از طریق مخالفان شیعه در فضیلت امیر مؤمنان علیه السلام گزارش كرده‌اند كه نام هناد بن ابراهیم نسفی در طریق این روایت به چشم می‌خورد. او استادِ استاد نویسندة كتاب است. این روایت، به روشنی بر وجود عنایت ویژة الهی بر امام علی علیه السلام دلالت دارد. روایت بیشتر به اخبار

1.. الذریعة، ج۲، ص۷۸ ـ ۷۹.

2.. همان جا.

3.. رجال النجاشی، ص۴۰۳، ش۱۰۶۹.

4.. ر.ک: الناصریات، ص۲۳ (مقدّمه محقّق).

5.. لسان المیزان، ج۲، ص۲۵۰، ش۱۰۴۶.

6.. موفّق بن أحمد المكی الخوارزمی (أبو المؤید)، مكّی الأصل و در ادبیات عرب، شاگرد زمخشری است. نام كتاب وی مناقب أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب علیه السلام است. خوارزمی به سال ۵۶۸ ق وفات یافت.

7.. الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف، ص۸۶ ـ ۸۷.


تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
188

شیعه آورده‌اند. در بارة مذهب او سخنانی مطرح شده است. از آن جا كه وی به سمرقندی بیش از نسفی شهرت دارد، معرفی وی در ذیل راویان آن دیار آمده است. گفتنی است كه قبر وی در نسف است.

[۱۲۷.] محمّد بن عبد الملك تَبّان (ابو عبد الله)

شیخ ابو عبد الله محمّد بن عبد الملك بن محمّد تَبّان، از عالمان شیعة ساكن در روستای تبّان از توابع نسف بوده است.۱ او ابتدا اندیشة معتزلی داشت؛ ولی سپس تغییر عقیده داد و شیعه شد. گویا در مذهب امامیه، ثابت‌قدم نبوده است؛ چه این که نجاشی می‌نویسد: «کان معتزلیاً ثم اظهر الانتقال ولم یکن ساکنا»۲. دو كتاب فی تكلیف من علم الله انه یكفر و فی المعدوم از جمله آثار اوست كه نجاشی از آنها یاد كرده است.۳

محمّد بن عبد الملك، شاگرد سیّد مرتضی علم الهدی(م ۴۳۶ ق) بوده و با وی نامه‌نگاری علمی داشته است. در این مكاتبات، سیّد مرتضی به وی اجازة روایت آثارش را داده است.۴

یکی دیگر از آثار او الأسئلة التبانیة است كه در ده فصل تنظیم شده و در هر فصل، شبهات و ایرادتی از وی نسبت به مبنای استادش سیّد مرتضی در زمینة عدم جواز عمل به خبر واحد، مطرح شده است. او این ایرادات را پس از آن که در سلسله كلاس‌های سیّد شركت كرده، گردآوری نموده است.

آقا بزرگ تهرانی، دو نسخه از این كتاب را در میان نسخ خطّی مشاهده كرده و بر این باور است كه مطالب كتاب، گویای تسلّط علمی نویسنده در اصول فقه

1.. الذریعة، ج۲، ص۷۸ ـ ۷۹.

2.. رجال النجاشی، ص۴۰۳، ش۱۰۶۹.

3.. همان جا.

4.. همان جا.

  • نام منبع :
    تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی غلامعلی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 38591
صفحه از 356
پرینت  ارسال به