187
تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ

روایتی در بارة ظهور یك مُنجی از نسل امام حسن علیه السلام، از امام علی علیه السلام نقل می‌کند. راوی امام علی علیه السلام فردی با عنوان ابو اسحاق نسفی است. در این روایت، امام علی علیه السلام نظرش به فرزندش حسن می‌افتد و می‌فرماید: «إِنَّ ابْنِی هَذَا سَیدٌ كَمَا سَمَّاهُ رَسُولُ الله صلی الله علیه و اله وَ سَیخْرُجُ مِنْ صُلْبِهِ رَجُلٌ بِاسْمِ نَبِیكُمْ یشْبِهُهُ فِی الْخَلْقِ وَ لَا یشْبِهُهُ فِی الْخُلُقِ یمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلا؛۱ این پسرم سیّد و آقای شماست، چنان كه پیامبر او را نام گذارده، به زودی از صلب او مردی بیرون آید كه همنام پیامبر شماست. او از لحاظ چهره، شبیه پیامبر شما بوده؛ ولی از جهت خُلق، شبیه او نیست. زمین را از عدل پُر می‌كند».

ـ ابو اسحاق شاگرد سعید بن جبیر: در گزارشی دیگر ابو اسحاق نسفی از سعید بن جبیر (از راویان امام سجاد علیه السلام)، از ابن عبّاس، از اُمّ ایمن، روایت مشهور نبوی «مَنْ كَذَبَ عَلَی مُتَعَمِّداً فَلْیتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ؛۲ هر كه دانسته به من دروغ بندد [و چیزی كه من نگفته‏ام، به من نسبت دهد]، نشیمنگاهش‌‌ پُر‌ از آتش شود» را گزارش كرده است.

بنابر آنچه گذشت، این احتمال هم قابل توجّه است كه چه بسا یكی از این دو راوی اخیر، استاد ابو حمزه بوده باشند، بویژه آن که راوی دوم از جهت طبقه، درست‌تر است.

[۱۲۶.] جعفر بن ابی علی محمّد بن ابی بكر مستغفری نسفی سمرقندی (ابو العبّاس) (۳۵۰ - ۴۳۲ ق)

وی مشهور به ابو العبّاس مستغفری است. او نویسنده‌ای بزرگ بوده و در قرن پنجم هجری، آثار متعدّدی را خلق كرده است. كتاب مشهور طب النبی صلی الله علیه و اله یكی از آثار اوست. این كتاب او از دیرباز در میان شیعیان شهرت داشته است. عالمانی همچون علّامه مجلسی (در ابتدای بحار الأنوار)، كتاب وی را در شمار تألیفات

1.. تاریخ ابن خلدون، ج۱، ص۳۱۳.

2.. الموضوعات، ج۱، ص۹۲.


تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
186

[۱۲۴.] آدم بن یونس بن ابی مهاجر نسفی‌

او از شاگردان مشهور شیخ طوسی(م۴۶۰ق) است. منتجب الدین رازی، نام آدم بن یونس بن ابی مهاجر نسفی را در شمار رجال و راویان شیعة امامیه ذكر كرده و گفته است كه او دانشمندی فقیه، ثقه و عادل بوده كه در نزد ابی جعفر طوسی، علم آموخت و كتاب‌های طوسی را بر مؤلّف قرائت كرد‌.۱ ابن حجر، نظیر همین مطلب را از كتاب منتجب الدین نقل كرده و به جای واژگان ثقه و عدل، این گونه نوشته است: «كان فقیهاً مناظراً».۲

[۱۲۵.] ابو إسحاق

ابو اسحاق، استاد ابو حمزه ثمالی(ثابت بن دینار) است. ابو حمزه، احادیثی را از وی روایت كرده است.۳ گردآورنده كتاب تفسیر ابی حمزه ثمالی، ضمن برشمردن وی ذیل عنوان شیوخ روایت ابو حمزه می‌نویسد: ابو حمزه، از فردی با عنوان ابو اسحاق نسفی روایت كرده است؛ ولی به احتمال قوی در این جا تصحیف رخ داده و او ابو اسحاق سبیعی عمرو بن عبد الله است‌.۴ احتمال این تصحیف، بعید نیست؛ چه این که ابو اسحاق سبیعی، استاد ابو حمزه بوده و ابو حمزه در كتب اربعه، پانزده روایت از وی گزارش كرده است۵ و از جهت رسم الخطی نیز «النسفی» با «السبیعی»، بسیار نزدیك است.

امّا احتمال وجود فردی با عنوان ابواسحاق نسفی نیز در این طبقه بعید نیست؛ چه این که در شمار راویان امام علی علیه السلام و شاگردان سعید بن جبیر چنین نامی وجود دارد:

ـ ابو اسحاق راوی امام علی علیه السلام: ابن خلدون (م۸۰۸ق) از ابو داوود (م۲۷۵ق)

1.. فهرست منتجب الدین، ص۳۴، ش۶.

2.. لسان المیزان، ج۱، ص۳۳۷، ش۱۰۴۵.

3.. تفسیر أبی حمزة الثمالی، ص۲۷.

4.. همان جا.

5.. ر.ک: نرم‌افزار درایة النور، بخش اسناد.

  • نام منبع :
    تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی غلامعلی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 38583
صفحه از 356
پرینت  ارسال به