135
تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ

الجمعة، كتاب صلاة الحوائج، كتاب صلاة الغدیر، كتاب صلاة الخوف، كتاب صلاة الاستسقاء، كتاب صلاة الكسوف، كتاب صلاة السفینة، كتاب الصلاة علی الجنائز، كتاب غسل المیّت، كتاب الجنائز.۱

از این آثار، تنها بخش نخستِ تفسیر العیّاشی باقی مانده كه در دو جلد به چاپ رسیده است و اخیراً توسط بنیاد بعثت، ضمن تحقیق و تصحیح این كتاب، مستدركی نیز از روایات تفسیری عیّاشی در دیگر كتب، گردآوری و به آن افزوده شده است. همچنین روایاتی از بخش دوم کتاب عیّاشی، در منابعی مانند مجمع البیان و شواهد التنزیل، نقل شده است.

همچنین طبرسی در مكارم الأخلاق از كتاب اللباس عیّاشی، روایات بسیاری را نقل كرده است.۲ با توجّه به این كه تنها اثر باقی مانده از وی، کتاب تفسیر اوست و این اثر می‌تواند بیانگر گوشه‌ای از نگرش محدّثان سمرقند در سدة سوم هجری باشد، بایسته است كه این اثر بیشتر معرفی شود.

تفسیر العیّاشی، تفسیر روایی شیعی

تفاسیر روایی و اثری، از نخستین تفاسیری است که پس از نزول وحی شکل گرفت و نخستین شیوه تفسیری کتاب خدا بود که به برکت معصومان علیهم السّلام آغاز و به همّت راویان، حفظ شد. در میان آثار بسیاری از راویانِ حدیث، عناوینی به چشم می‏خورند که حاکی از تفاسیر مأثوری است که توسط آنان نگارش یافته‌اند.۳ از قرن سوم تا پنجم هجري، نگارش احادیث تفسیری، قوّت و نظم

1.. رجال النجاشی، ص۳۵۰ ـ ۳۵۳.

2.. مستدركات علم رجال الحدیث، ج۷، ص۳۲۲ ـ ۳۲۳، ش۱۴۴۸۷.

3.. نجاشی بیش از چهل نفر از راویان را نویسندۀ کتاب تفسیر دانسته است که بیشتر آنها از راویان امامان هستند. با توجّه به این که در سده‏های نخست هجری، معمولاً تفاسیر، به اقوال معصومان علیهم السّلام مستند بوده‌اند، به احتمال قوی، بیشتر این تفاسیر، روایی‌اند. ابان بن تغلب، حسین بن سعید، ابن‌عقده (م ۳۳۲ق)، ثابت بن دینار (م۱۵۰ق)، زیاد بن منذر، علی بن ابی‌حمزه، علی بن ابراهیم قمی، جابر بن یزید (م ۱۲۸ق)، محمّد بن اورمه، محمّد بن مسعود عیّاشی‏ و یونس بن عبد الرحمان، از معروف‌ترین افرادی هستند که نجاشی آنان را صاحب تفسیر معرفی کرده است (ر.ک: کتاب الشیخ النجاشی، حسن الحکیم، ص۱۹۷ ـ ۲۰۴).


تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
134

الزهد، كتاب الأجناس، كتاب صفة الجنّة و النار، كتاب الصید، كتاب الذبائح، كتاب الرضاع، كتاب المتعة، كتاب الوطئ بملك الیمین، كتاب الوصایا، كتاب المواریث، كتاب البر و الصلة، كتاب محاسن الأخلاق، كتاب حقوق الاخوان، كتاب الایمان، كتاب النذور، كتاب النساء و الولاء، كتاب الاستیذان، كتاب عشرة النساء، كتاب الشهادات، كتاب الشروط، كتاب الیمین مع الشاهد، كتاب الكتابة و العتق والتدبیر، كتاب النشور و الخلع و المباراة، كتاب صنائع المعروف، كتاب الخیار و التخییر، كتاب العدد، كتاب الظهار، كتاب الایلاء، كتاب اللعان، كتاب الرجعة، كتاب التوحید و الصفة، كتاب الایمان، كتاب البداء، كتاب البشارات، كتاب الرد علی من صام أو أفطر قبل رؤیته، كتاب اللباس، كتاب إثبات إمامة علی بن الحسین علیه السلام، كتاب من تكره مناكحته، كتاب القبلة، كتاب الجزیة و الخراج، كتاب الطاعة، كتاب احتجاج المعجز، كتاب الحیض، كتاب العمرة، كتاب مكة و الحرم، كتاب نكاح الممالیك، كتاب المسح علی القدمین، كتاب الأوصیاء، كتاب السفر، كتاب القسامة، كتاب جنایة العبید، كتاب الحدود، كتاب العجم و الجنایة علیهم، كتاب دیة لجنین، كتاب الغیبة، كتاب الحث علی النكاح، كتاب الأساری و الغلول، كتاب حبس المحارب، كتاب الأكفاء و الأولیاء و الشهادات فی النكاح، كتاب قتل المشركین، كتاب الجهاد، كتاب الأنبیاء، كتاب المزار، كتاب الجمع بین الصلاتین، كتاب الاستخارة، كتاب دلائل الأئمة، كتاب صوم الكفارات، كتاب قسمة الزكوات، كتاب المساجد، كتب المآتم، كتاب فرض طاعة العلماء، كتاب الصدقة غیر الواجبة، كتاب الكعبة، كتاب جلد الشارب، كتاب ما أبیح قتله فی الحرم، كتاب وجوب الحج، كتاب سیرة أبی بكر، كتاب سیرة عمر، كتاب سیرة عثمان، كتاب سیرة معاویة، كتاب معیار الأخبار، كتاب الموضع تذكر فیه الشرائع، كتاب الصلاة، كتاب ابتداء فرض الصلاة، كتاب المساجد، كتاب سنة الصلاة، كتاب صلاة نوافل النهار، كتاب مواقیت الظهر و العصر، كتاب الاذان، كتاب حدود الصلاة، كتاب الوتر و صلاة اللیل، كتاب الإقامة فی الصلاة، كتاب السهو، كتاب صلاة العلیل، كتاب صلاة السفر، كتاب صلاة یوم

  • نام منبع :
    تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی غلامعلی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 38680
صفحه از 356
پرینت  ارسال به