همزمان با غیبت صغرا و اندک زمانی پس از شکل گیری مدرسه قم با رویکردی حدیثی، در مرکز سیاسی جهان اسلام یعنی بغداد، جریان عقل گرا و نظریه پرداز کلام امامیه با تطوراتی نسبت به مدرسه کوفه به آرامی بالندگی خود را باز یافت هرچند غالبا در پژوهش ها، مدرسه بغداد را از عصر شیخ مفید به حساب می آورند؛ اما پژوهش های جدید نشان می دهد این مدرسه با تلاش های متکلمانِ کمتر شناخته شده امامیه از جمله دو متکلم برجسته نوبختی یعنی ابوسهل و ابومحمد و همچنین ورود معتزلیان شیعه شده به عرصه کلام امامی، حدود یک قرن پیشتر فعالیت خود را به صورت مدرسه ای آغاز کرده بود و در ادامه با راهبری شیخ مفید، سید مرتضی و در نهایت، شیخ طوسی به اوج بالندگی خود رسید و به رغم اقول آن پس از هجرت شیخ طوسی به نجف اشرف، قرنها هیمنه فکری خود را بر دیگر مدارس کلامی امامیه حفظ کرد.
این مدرسه کلامی با وجود مطالعات ارزشمندی که انجام شده به دلایلی هنوز نیازمند مطالعه و وارسی های دقیق تر است. وجود جریان های مختلف فکری، شخصیت های مهم و تاثیرگذار و میراث کلامی مهم و گران، از سویی و تطورات روشی و محتوایی کلام امامیه در این مدرسه و اتهام اعتزالی شدن کلام امامیه در آن از سوی دیگر، ضرورت پژوهش های جدید در این حوزه و کاستی تلاش های گذشته را آشکار می سازد.
این کتاب بخشی از کلان طرح «مدارس کلامی امامیه» در گروه تاریخ کلام پژوهشکده کلام اهل بیت(ع) در مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث است. این اثر در تلاش برای برطرف کردن بخشی از غبار تاریخ کلام امامیه با بررسی جریان ها، شخصیت های تراث و اندیشه های مدرسه کلامی امامیه در بغداد، به تحلیل و تبیین تطورات كلام امامیه در فاصله آغاز غیبت صغرا تا بر آمدن سلاجقه در محیط جغرافیایی بغداد پرداخته است.
مطالب کتاب در سه فصل با عنوان های زیر تنظیم شده است:
فصل اول: کلیات و مقدمات
فصل دوم: سیر تطور محتوای کلام امامیه در مدرسه کلامی بغداد
فصل سوم: تحلیل و تبیین تطور کلام امامیه در بغداد
نمایه اعلام، پایان بخش کتاب است.