همچنین میتوان آثاری را یافت که همچنان سبک اخباري را ادامه میدهند. کنز الدقائق نوشته مشهدی یکی از این موارد است. در این اثر، نخست باز این مطلب بیان میشود که آیه به یکی از این دو معنی است: «هر زنی که از او تمتع بردید» یا «هر لذتی مانند آمیزش یا وظایف ناشی از عقد که از آنها بردید» (بیان تمایز بین ما و مَن). در اینجا واژه اُجور به مُهور تفسیر شده، و این تنها تفسیر صریح بر این آیه است. سپس هفت مورد از اَخبار نقل میشود (که با توجه به تکرارشان در آثار اَخباري صفوی، که پیشتر ذکرشان گذشت، دیگر جدید نیستند)، بدون اینکه درباره دلالتِ این متون اظهارنظری شود.۱
آثار شاهعبدالعظیمی و طباطبایی استدلالیترند. شاهعبدالعظیمی در کتابش با عنوان تفسیر اثنی عشری ابتدا آیه را ترجمه، و سپس این عبارت را ذکر میکند:
این آیه به چند دلیل، بر مشروعیت نکاح المتعة دلالت دارد...۲
این دلایل شش فقرهاند:
۱) استمتاع در حقیقتِ شرعیة فقط به معنای نکاح المتعة است.
۲) اگر استمتاع به معنای ازدواج دائم باشد، در این صورت معنای ضمنی آیه چنین میشود که مرد، تا زمانی که از زن «بهره» ( اِنتِفاع) نبرده، لازم نیست که کل۳ مَهر را بپردازد؛
۳) زیادة مورد بحث نشان میدهد که آیه ناظر به متعة است؛
۴) اِجماع اهل البیت بر این موضوع؛
۵) فتواهای خود ابن عباس در مورد این مسئله؛۴
۶) گزارش مربوط به عُمَر و دو متعة.
تمامی این موارد، به استثنای موارد ۴ و ۵، در منابع کلاسیک نیز آمده، اما اَخبار گردآوریشده توسط مفسران اَخباري، بهروشنی اِجماع اهل البیت را اثبات میکند. پس از پنج حدیث، (با
1.. مشهدی، کنز، ج۲، ص۴۱۴-۴۱۷.
2.. شاهعبدالعظیمی، اثنی عشری، ج۲، ص۳۹۳؛ سپس این بررسی تا ص۴۰۰ ادامه پیدا میکند.
3.رجوع به منبع اصلی نشان میدهد باز هم نویسنده در فهم مقصود مفسر، یا در انتقال آن به زبان انگلیسی دچار مشکل است، زیرا در اینجا سخن از «کل مهر» نیست، بلکه سخن بر سر «اصل مهر» است. سخن مفسر این است که اگر منظور ازدواج دائم باشد [که نیست]، پس در صورت جدایی زوجین بدون آمیزش جنسی، نباید نیازی باشد که مرد اصلا چیزی از مهریه را بپردازد (یعنی حتی نصف مهریه را هم لازم نیست بپردازد)؛ چون در این آیه مهریه در برابر استمتاع جنسی قرار گرفته است. [اما میدانیم که تالی برقرار نیست، پس مقدم هم غلط است]. (و.)
4.. جالب آنکه فتاوای یک صحابی متقدم، که در فقه شیعی معمولاً دلیل متقنی قلمداد نمیشود، در اینجا توان برهانزایی پیدا میکند.