خلیفه عثمان متفاوت از قرآن موجود در هنگام مرگ محمد[[ص]] است.۱ بدین ترتیب آنچه میتوان آن را کاری به مثابه نطفه اولیه گرایش اخباری دانست، نه در یک اثر تفسیری، بلکه در اولین مجموعه حدیثی بزرگ شیعه به نام کتاب الکافی اثر ابو جعفر محمد کلینی (د. ۳۲۸/۹۳۹ یا ۳۲۹/۹۴۰) به اوج رسید.۲ این واقعیت که این اتفاق همزمان شد با غیبت کبرا، به گونه‌‌ای نمادین توجه [[محققان]] را به مسئله مهم دیگری جلب می‌‌کند که [[بعدها]] به رویکرد اخباری‌‌ها تبدیل شد؛ یعنی مشکل حفظ ارتباط با منبع مرجعیت دینی که دیگر غایب و خارج از دسترس است. در غیبت امام، سخنان او ( اَخبار) و سخنان چهارده معصوم تبدیل به بهترین جایگزین ممکن برای تماس مستقیم با امام شدند.
میتوان گفت که جنبش متأخر اخباري در دوره صفویه، [[به عنوان]] رقیب جدی مکتب اصولي، با کتابی اثر ملا محمدامین استرآبادی آغاز شد که تلاش می‌‌کرد آنچه را به زعم وی آلاینده‌‌های اهل‌‌سنت در فقه شیعی بود از آن بزداید.۳ بنابراین اصطلاح اخباري در وهله نخست ناظر به رهیافتی خاص به مطالب فقهی است، به همین دلیل است که گاهی نویسنده‌‌ای یک اثر تفسیری را به این سبب که [[نویسنده‌‌اش]] طرفدار این مکتب است در زمره تفسیر اخباری طبقه‌‌بندی می‌‌کند. با‌‌این وجود، برحسب سبک اصلی و محتوای چنین آثاری، ویژگی متمایزکننده این تفسیرها در میزان توجه و تکیه آنان به اخبار (اقوال) چهارده معصوم برای فهم مطالب قرآنی بدون اضافه کردن مباحث متفرقه دستوری، کلامی، فلسفی، یا عرفانی از طرف نویسنده یا مؤلف است. بنابراین، برای نمونه، هیچ یک از بی‌‌شمار آثار تفسیری ملا صدرا را نباید اخباري نامید. شاگرد برجسته و داماد وی، ملا محسن محمد فیض کاشانی
1.. E. Kohlberg, "Some Notes on the Imamite Attitude to the Qurʾan,” in S. M. Stern, A. Hourani, and V. Brown, eds., Islamic Philosophy and the Classical Tradition: Essays Presented to Richard Walzer, Oxford, ۱۹۷۲, pp. ۲۰۹-۲۴ [[ب.ت: کلبرگ، نکاتی]];
M. Bar-Asher, "Deux Traditions heterodoxes dans les anciens Commentaires imamites du Coran,” Arabica ۳۷, ۱۹۹۰, pp. ۲۹۱-۹۲ [[ب.ت: بَرـ اَشِر، دو روایت]];
"Akhbārī Tafsīr,” in The Qurʾan: ۱۴ Centuries, London, ۱۹۹۳, pp. ۱۹۱-۹۲.
2.باید توجه داشت که کافی کهن‌ترین مجموعۀ حدیثی شیعه است که به دست ما رسیده است. وگرنه محاسن اصلی از مجموعه‌های بزرگ بوده است که تنها بخشی از آن به ما رسیده است.
3.. البته قس:
A. Newman, "The Nature of the Akhbārī/Uṣūlī Dispute in Late Ṣafavid Iran, Part ۱: ʿAbdallāh al-Samāhijī’s ’Munyat al-Mumārisīn,’” BSO(A)S ۵۵, ۱۹۹۲, pp. ۲۲-۵۱.
