99
تفسیر روایی جامع (۱)

افزون بر آن دارد؟ آیا همین معنا را نمی‏توان در باره پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله سراغ گرفت؟ چنان‌که خداوند در همان سوره نحل، در باره او می‏فرماید:

۰.(وَ ما أَنزَلنا عَلَیک الکتابَ إِلاَّ لِتُبَیّنَ لَهُمُ الَّذِی اختَلَفُوا فیهِ وَ هُدىً وَ رَحمَةً لِقَومٍ یؤمِنُونَ.۱

۰.و ما [این‏] کتاب را بر تو نازل نکردیم، مگر براى این‏که آنچه را در آن اختلاف کرده‏اند، براى آنان توضیح دهى، و [آن‏] براى مردمى که ایمان مى‏آورند، ره‏نمود و رحمتى است).

افزون بر این، آیات متعدّد، پیامبر اکرم را هدایتگر امّت و زمامدار مردمان خوانده و به پیروی از او فرمان داده‏اند، مانند این آیه:

۰.(وَکذَلِک أَوْحَینَا إِلَیک رُوحًا مِنْ أَمْرِنَا مَا کنْتَ تَدْرِی مَا الْکتَابُ وَلَا الْإِیمَانُ وَلَکنْ جَعَلْنَاهُ نُورًا نَهْدِی بِهِ مَنْ نَشَاءُ مِنْ عِبَادِنَا وَإِنَّکَ لَتَهْدِی إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ.۲

۰.همچنین، روحى از امر خود را به تو وحى کردیم. تو نمى‏دانستى کتاب و ایمان چیست؛ ولى ما آن را نورى ساختیم تا هر یک از بندگانمان را که بخواهیم، با آن هدایت کنیم و تو به راه راست، هدایت می‏کنی).

توجّه به مضمون برخی دیگر از آیاتِ دلالت کننده بر وجب اطاعت از پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله نیز راه‏گشا است:

۰.(یأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا لَا تُقَدِّمُوا بَینَ یدَىِ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ.۳

۰.اى مؤمنان! در برابر خدا و پیامبرش [در هیچ کارى‏] پیشى مجویید).

۰.(وَ مَن یعصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَإِنَّ لَهُ نَارَ جَهَنَّمَ خالِدینَ فِیهَا أَبَدًا.۴

۰.و هر کس خدا و پیامبرش را نافرمانى کند، قطعاً آتش دوزخ براى او است و

1.. نحل: آیۀ ۶۴.

2.. شورا: آیۀ ۵۲.

3.. حجرات: آیۀ ۱.

4.. جنّ: آیۀ ۲۳.


تفسیر روایی جامع (۱)
98

تبیین، به فهم معنا و جداسازی و توضیح نیاز داریم. این مطلب با مراجعه به کتاب‏های لغت کهن و دقّت در کاربردهای هر دو واژه، قابل تصدیق است.

برای قضاوت در این باره، باید دید که اهل لغت، هر یک از دو واژه تبیین و تبلیغ را چگونه توضیح داده‏اند.۱ کاربردهای تبیین و دیگر کلمات هم‏خانواده‏اش نیز معنای آن و تفاوتش را با تبلیغ و رساندن، به روشنی نمایان می‏کند. تبیان بودنِ قرآن نسبت به هر چیز،۲ چه معنایی دارد؟ تبیّن هدایت از گم‌راهی،۳ چه معنایی دارد؟ عیسی علیه السلام که با کوله‏باری از بیّنه و حکمت می‏آید تا اختلاف را تبیین کند،۴ به معنای رساندن و تبلیغ آن است یا معنایی

1.. در این جا به نقل قول از چند لغت‏شناس سرشناس در معنای مادّۀ «بین» و «بلغ» بسنده می‏کنیم و قضاوت را به خوانندۀ محترم وا می‏نهیم. نخست مادّۀ «بین»: احمد بن فارس در مقاییس اللغة: «الباء والیاء والنون أصلٌ واحد، وهو بُعدُ الشّیء وانکشافُه. وبانَ الشَّیءُ وأبَانَ إذا اتّضَحَ وانکشَفَ. وفلانٌ أبینُ مِن فلانٍ؛ أی أوضَحُ کلاماً منه». فیّومی در المصباح المنیر: «وتَبَیّنَ الشیء: وضَحَ وظهر… والتَبیینُ: الإیضاح. والتَبیینُ أیضاً: الوضوح». جوهری در صحاح اللغة: «أَبَانَ إبَانَةً وَبَیّنَ وَتَبَیّنَ وَاستَبَانَ کلُّهَا بِمَعنَى الوُضُوحِ وَالِانکشَافِ. وَالِاسمُ البَیانُ». ابن منظور در لسان العرب: «والبَیانُ: ما بُیِّنَ به الشیءُ من الدلالة وغیرِها. و بانَ الشیءُ بَیاناً: اتَّضَح، فهو بَـیِّنٌ… . وأَبَنتُه أَوضَحتُه. واستَبانَ الشیءُ: ظهَر. واستَبَنتُه أَنا: عرَفتُه. وتَبَیَّنَ الشیءُ: ظَهَر، و تَبیّنتهُ أَنا،…. والتَّبیینُ: الإیضاح. والتَّبیین أَیضاً الوُضوحُ؛… فیها تِبیانُ کلِّ شیءٍ أَی کشفُه وإیضاحُه، …. ویقال: تبَیّنتُ الأَمر أَی تأمّلته وتوسَّمتُه. وقد تبیّنَ الأَمر یکون لازِماً و واقِعاً، و کذلک بَیّنته فبَین أَی تَبَیّن، لازمٌ و متعدّ». امّا مادّۀ «بلغ»: احمد بن فارس در مقاییس اللغة: «الباء واللام والغین أصلٌ واحد وهو الوُصول إلى الشیء. تقول بَلَغتُ المکانَ، إذا وَصَلتَ إلیه. وقد تُسَمّى المُشارَفَةُ بُلوغاً بحقّ المقاربة. قال اللّٰه تعالى: (فَإِذا بَلَغنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمسِکوهُنَّ بِمَعرُوفٍ) [طلاق: آیۀ ۲]. ومن هذا الباب قولهم هو أَحمَقُ بِلغٌ وبَلغٌ، أی إنّه مع حماقته یبلغ ما یریده». فیّومی در المصباح المنیر: «َبَلَغَ الکتَابُ بَلَاغًا وَبُلُوغًا وَصَلَ … وَأَبلَغَهُ السَّلَامَ وَبَلَّغَهُ بِالأَلِفِ وَالتَّشدِیدِ أَوصَلَه». ابن منظور در لسان العرب: «بَلغَ الشیءُ یبلُغُ بُلُوغاً وبَلاغاً: وصَلَ وانتَهَى و أَبلَغَه هو إِبلاغاً هو إِبلاغاً وبَلَّغَه تَبلِیغاً؛… والإِبلاغُ: الإِیصالُ، وکذلک التبلِیغُ، والاسم منه البَلاغُ».

2.. (وَ نَزَّلنا عَلَیکَ الکِتابَ تِبیاناً لِکُلِّ شَیْ‏ء؛ و این کتاب را که روشنگر هر چیزى است، بر تو نازل کردیم) نحل: آیۀ ۸۹ .

3.. (قَد تَبَیَّنَ الرُّشدُ مِنَ الغَیِّ؛ راه از بیراهه به خوبی آشکار شده است) بقره: آیۀ ۲۵۶. برای کاربردهای «تبیّن» در معانی همسو، ر.ک: بقره: آیۀ ۲۵۹، نساء: آیۀ ۹۴، مائده: آیۀ ۷۵، انفال: آیۀ ۶، توبه: آیۀ‏ ۴۳ و ۱۱۳ و ۱۱۴، ابراهیم: آیۀ ۴۵، عنکبوت: آیۀ ۳۸، سبأ: آیۀ ۱۴، محمّد: آیۀ ۲۵، حجرات: آیۀ ۶ و… .

4.. (وَ لَمَّا جاءَ عیسى‏ بِالبَیِّناتِ قالَ قَد جِئتُکُم بِالحِکمَةِ وَ لِأُبَیِّنَ لَکُم بَعضَ الَّذی تَختَلِفُونَ فیهِ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ أَطیعُون‏؛ و چون عیسى دلایل آشکار آورد، گفت: «به راستى براى شما حکمت آوردم، و تا در بارۀ بعضى از آنچه در آن اختلاف مى‏کردید، برایتان توضیح دهم. پس، از خدا بترسید و فرمانم ببرید»). زخرف: آیۀ ۶۳.

  • نام منبع :
    تفسیر روایی جامع (۱)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 36393
صفحه از 311
پرینت  ارسال به