احکام و قصص) و نیز نادیده‏های انسان (مانند برزخ و معاد و ملکوت)، نیاز به تبیین کسانی داریم که با مبدأ فرو فرستنده قرآن ارتباط دارند و دست کم، از بخشی از جهان غیب باخبرند؛ کسانی که قرآن ما را به آنان ره‌نمون شده و از عصمت لازم برای رساندن آنچه لازم است، برخوردارند. خوش‌بختانه اهل بیت علیهم السّلام در این عرصه، خود را به ما شناسانده و نیاز مسلمانان به ایشان را در عرصه فهم قرآن، گوشزد کرده‏اند. امام سجّاد علیه السلام می‏فرماید:

۰.«الإِمَامُ مِنَّا لَا یکونُ إِلَّا مَعصُوماً وَ لَیسَتِ العِصمَةُ فِی ظَاهِرِ الخِلقَةِ فَیُعرَفَ بِهَا وَ لِذَلِک لَا یکونُ إِلَّا مَنصُوصاً». فَقِیلَ لَهُ: یا ابنَ رَسُولِ اللَّهِ! فَمَا مَعنَى المَعصُومِ؟ فَقَالَ: «هُوَ المُعتَصِمُ بِحَبلِ اللَّهِ‏ وَ حَبلُ اللَّهِ هُوَ القُرآنُ لَا یفتَرِقَانِ إِلَى یومِ القِیامَةِ وَ الإِمَامُ یهدِی إِلَى القُرآنِ وَ القُرآنُ‏ یهدِی‏ إِلَى الإِمَامِ وَ ذَلِک قَولُ اللَّهِ  عز و جل:(إِنَّ هذَا القُرآنَ‏ یهدِی‏ لِلَّتِی هِی أَقوَم)».^۱

۰.«امامِ از ما [خاندان‏]، قطعاً معصوم است و عصمت هم در ظاهرِ بدن نیست که از طریق آن، شناخته شود. بنا بر این، امام باید منصوص باشد (به نامش تصریح شود)». به ایشان گفته شد: اى فرزند پیامبر خدا! معناى معصوم چیست؟ فرمود: «معصوم کسى است که به ریسمان خدا چنگ زند و ریسمان خدا، همان قرآن است. این دو (امام معصوم و قرآن)، تا روز قیامت، از یکدیگر جدا نمى‏شوند. امام، به قرآن ره‏نمون مى‏شود و قرآن، به امام. این، سخن خداوند  عز و جل است که: (همانا این قرآن، به آنچه استوارتر است، راه‏نمایى مى‏کند)».

این نیاز، برای رسیدن به لایه‏های زیرین و حقایق قرآن، بیش‏تر رخ می‏نماید و همین امر، زمینه ارائه نظریه چهارم را فراهم می‏آورد. ما بر این باوریم که راه‏یابی به باطن قرآن و دست کم به همه بطون آن، نیازمند دستگیری و راه‏نمایی اهل بیت علیهم السّلام است. از این رو، این بزرگواران در عرصه باطن قرآن نیز برخی از آگاهی‏های عمیق الهی و دانش‏های قرآنیِ خود را به گونه‏های مختلف، در دسترس مفسّران و دانشیان روزگار خویش نهادند.^۲ آنان

همیشگی قرآن معرّفی شده‏اند. گفتار ایشان ـ هر جا که در نگاه به قرآن، سخنی گفته‏اند ـ، به عنوان قرینه‏های جانبی و مؤثّر، نقش اساسی دارد و جست و جوی این سخنان برای نیل به لایه‏های ژرف‏تر و به‏ویژه تأویل قرآن، لازم است. دلیل این سخن، واگذاری تبیین قرآن از سوی خداوند به پیامبر صلی الله علیه و اله، و واگذاری این وظیفه از سوی آن حضرت به اهل بیت علیهم السّلام است که در درس بعد به آن خواهیم پرداخت؛ همان نکته‏ای که در نقد ادّعای نخست نیز گذشت. افزون بر این، روایات متعدّدی عالمان به همه قرآن به ویژه تأویل آن را منحصر در پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل بیت ایشان می‏دانند.^۱ برای نمونه، از امام باقر علیه السلام روایت شده که فرمود:

۰.ما یَستَطیعُ أحدٌ أن یَدَّعِیَ أنَّ عِندَهُ جَمیعَ القُرآنِ کلِّه ظاهرِهِ و باطنِهِ غیرَ الأَوصیاءِ.^۲

۰.هیچ کس، جز اوصیا نمی‏تواند ادّعا کند که همه قرآن، [یعنی] ظاهر و باطنش را می‏داند.

برخی از روایات نیز همه قرآن را دارای بطن دانسته‏اند که دسترسی به تمام آن نیز در انحصار اهل بیت علیهم السّلام است. برخی از احادیثِ دلالت کننده بر این نکته، در درس «تأویل» گذشت.

دیدگاه چهارم: تفصیل لایه‏ای

این دیدگاه ـ که ما نیز آن را بر گزیده‌ایم ـ وجه سوم را می‏پذیرد که برای آگاهی از تفصیل جزئیات قصص، احکام، برزخ و معاد، به قرینه‏های بیرونی و از جمله سنّت نیاز است؛ امّا این نکته را می‏افزاید که برای رسیدن به لایه‏های عمیق دیگر آیات نیز نیازمند قرینه‏های بیرونی و ارشاد پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل بیت او هستیم.

با توجه به آنچه در نقد نظریات پیشین به ویژه نظر سوم گذشت، در این‏که تفسیر قرآن نیازمند روایت است، هر دو تفصیل به کار می‏آید. ما نظر سوم را ردّ نمی‏کنیم؛ امّا آن را گسترش می‏دهیم. مانند باورمندان نظر سوم، در بخش ناگفته‏های قرآن (مانند جزئیات