اشخاص خاصّی نازل شده، ویژه همان‏ها است؛ امّا پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله و امامان علیهم السّلام با آگاهی از مقصود اصلی آیه، از زمان و مکان و اشخاص، الغای خصوصیت می‏کنند و پیام کلّیِ آیه را بر افرادی تطبیق می‏دهند که در همان روزگار نزول آیه زندگی می‏کنند.

به عنوان نمونه، خداوند در وصف ایثار انصار مدینه می‏فرماید: (وَ یؤْثِرُونَ عَلىَ أَنفُسِهِمْ وَ لَوْ کاَنَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ وَ مَنْ یوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِک هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛^۱ و [مهاجران را] برخود مقدّم مى‏دارند، گرچه خود نیاز شدیدى داشته باشند). تصوّر می‏شود که این آیه، ویژه همان انصار است.امّا روزی رسول خدا صلی الله علیه و اله میان اصحاب خود نشسته بود. علی علیه السلام که لباسی کهنه و نخ‏نما به تن داشت، آمد و نزدیک پیامبر صلی الله علیه و اله نشست. پیامبر لحظه‏ای به او نگریست و همین آیه را تلاوت کرد و به علی علیه السلام فرمود: «تو در صدر کسانی هستی که این آیه در باره آنان نازل شده است. تو سرور و امام آنان هستی».^۲

۱ ـ ۲. استمرار زمانی

گاهی جری تفسیری، موجب می‌شود که آیه بر مصادیقی انطباق یابد که در زمان نزول آیه وجود نداشته‌اند. نمونه قابل ارائه، روایت عبد الرحیم قصیر است. این روایت، جری معنای ظاهری و چگونگیِ تطبیق آن بر مصداق غیر معاصر آیه را ملموس می‏کند. همچنین نشان می‏دهد که این گونه از جری تفسیری، به وسیله غیرمعصومان نیز صورت گرفته و از سوی امامان علیهم السّلام تقریر و تأیید شده است.

عبد الرحیم قصیر می‏گوید: روزی نزد امام باقر علیه السلام بودم. ایشان مرا خواند و من عرض کردم: «لبّیک». ایشان فرمود: «رسول خدا صلی الله علیه و اله در باره (إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِکلِّ قَوْمٍ هادٍ)^۳ فرمود: "من آن منذر و علی آن هادی است". امروز هادی کیست؟». من مدّتی طولانی [در فکر فرو رفتم و] سکوت کردم. سپس سر بلند کردم و گفتم:«فدایتان شوم! هدایت‏گری

«جری تفسیری» و «جری تأویلی» می‌آوریم. گفتنی است که جری تفسیری را در دو گونه «توسعه مصداقی» و «استمرار زمانی» دسته‌بندی کرده‌ایم.

۱. جری تفسیری

منظور از «جری تفسیری»، سرایت دادن معنای ظاهری آیه از مصداق‏های اوّلیه‏اش به مصداق‏های ناپیدا و نو پدید است و در دامنه مصداق‏های معنای ظاهری روی می‏دهد. جری تفسیری را می‌توان به گونه‏های فرعی‏تری نیز تقسیم کرد: جری به افراد ناپیدا و کم‌پیدای هم‌عصر با نزول آیه که بر پایه گسترش عرضی صورت می‌گیرد، و جری به مصادیق نوپدید که بر پایه گسترش طولی و استمرار زمانی آیه، تحقّق می‌یابد.

حدیثی که زراره از امام باقر علیه السلامروایت کرده، می‏تواند ناظر به وجود جری تفسیری و تسرّی طولی آیه باشد:

۰.تَفسیرُ القرآنِ عَلى سَبعَةِ أحرُفٍ، مِنهُ ما کانَ و مِنهُ ما لم یکُن بعدَ ذلکَ، تَعرِفُهُ الأئمَّةُ علیهم السّلام.^۱

۰.تفسیر قرآن هفت وجه دارد. برخی گذشته و برخی هنوز به وجود نیامده است. امامان علیهم السّلام آن را می‏شناسند.

جری تفسیری، گونه‏ای توسعه و تعمیم است. از این رو، گاه آسان است و غیرمعصومان نیز می‌توانند با تدبّر و توجّه، آن را انجام دهند.^۲ دلیل آسانیِ نسبی این گونه جری، وقوع آن در لایه رویین معنا است. در جری تفسیری، گونه‏های فرعی‏تری نیز به چشم می‏آید که برای هر یک از آن‏ها نمونه‏ای ارائه می‏کنیم.

۱ ـ ۱. توسعه مصداقی

ظاهر ابتداییِ برخی از آیات با توجّه به سیاق متنی، خاص است و گمان می‏رود چون در باره