خود و مادر مؤمنان مى‏داند که همسر مردى دیگر است و در خانه او است! او از گفته منافقان دل‏نگران بود. پس خداوند  عز و جل فرمود: (تو از مردم مى‏ترسى؛ در حالى که خدا سزاوارتر است که از او بترسى). یعنى در دلت. و خداوند ازدواج هیچ یک از بندگانش را بر عهده نداشت، جز ازدواجِ آدم و حوّا را و ازدواج پیامبر خدا صلی الله علیه و اله و زینب را ـ با این سخن خود: (پس چون زید از او کام برگرفت [و او را ترک گفت‏]، او را به ازدواج تو در آوردیم) ـ، و همین طور ازدواج حضرت على و فاطمه‘ را».

۰.على بن محمّد بن جهم گریست و گفت: اى پسر پیامبر خدا! من به سوى خداى  عز و جل توبه مى‏کنم که از این پس، دیگر در باره انبیاى الهى سخن نگویم، مگر بر اساس آنچه شما بیان کردید.

گفتنی است که ردّ این گونه تفسیرهای نادرست، در باره تفسیر و تأویل غالیان نیز مشاهده می‏شود. برای نمونه، برخی از غالیان با تأویل نادرست آیات الهی، ادّعا داشتند که: مقصود از اقامه نماز و روزه‏داری، دوستی ورزیدن با امامان علیهم السّلام و مراد از ترک فحشا، دشمنی کردن با دشمنان ایشان است. امام صادق علیه السلام این ادّعای واهی را رد کرده و فرموده است:

۰.لا تَقولوا لِکلِّ آیةٍ هذِهِ رَجلٌ و هذِهِ رجلٌ. إنَّ مِنَ القرآنِ حَلالاً و مِنهُ حَرامًا و فیهِ نَبَأُ مَن قَبلَکُم، و خَبَرُ مَن بَعدَکُم و حُکمُ ما بَینَکم، فهٰکذا هُو.^۱

۰.در باره هر آیه‏اى نگویید: این آیه مربوط به فلان مرد است و آن آیه مربوط به فلان مرد. بخشى از قرآن، [احکامِ‏] حلال و بخشى دیگر از آن، [احکامِ‏] حرام است و در آن، خبر پیشینیان شما آمده و خبر آنچه پس از شما است و احکام مربوط به شما. قرآن، این چنین است.

این موضوع را در جلد دوم کتاب (آسیب‏شناسی تفسیر روایی) پی می‏گیریم و در این باره بیش‏تر سخن خواهیم گفت.

نکته. روایات ناظر به قرآن، چند کارکرد مهمّ دیگر نیز دارند: «جری» و «تطبیق» که حجم فراوانی از روایات تفسیری را تشکیل می‏دهند، و «تأویل» که تعداد آن نیز در خور توجّه است. فراوانی و اهمّیت این کارکردها، زمینه تدوین درس‏های بعدی را به گونه ویژه و

نوشت که او را پیش‏گام تابوت قرار دهد، و او نیز چنان کرد، تا این‏که اوریا کشته شد. آن گاه، داوود با زن او ازدواج کرد.

۰.امام رضا علیه السلام با دستش بر پیشانىِ خویش زد و فرمود: «إنّا للَّه و إنّا إلیه راجعون! شما به پیامبرى از پیامبران خدا نسبت سهل‏انگارى در نماز مى‏دهید، تا جایى که به دنبال پرنده‏اى راه مى‏افتد و سپس نسبت فحشا و قتل به او مى‏دهید؟!». ابن جهم گفت: اى پسر پیامبر خدا! پس خطاى او چه بود؟

۰.امام علیه السلام فرمود: «واى بر تو! داوود علیه السلام گمان برد که خداوند  عز و جل آفریده‏اى داناتر از او نیافریده است. پس خداوند  عز و جل دو فرشته به سوى او اعزام کرد و آنان از دیوار خانه او بالا رفتند و گفتند: (دو تن هستیم که یکى از ما بر دیگرى تجاوز کرده است. پس میان ما به حق داورى کن و از حق دور مشو و ما را به راه راست ره‏نمون شو. این برادر من، نود و نُه میش دارد و من یک میش دارم. او [به من‏] مى‏گوید: «آن را به من بسپار» و در گفتار، بر من غالب شده است). داوود علیه السلام به ضرر برادر مدّعی، عجله نمود و گفت: (او با درخواست یک میش تو جهت افزودن به میش‏هایش، به تو ستم کرده است) و از مدّعى، بیّنه نخواست و از برادرش نپرسید که تو چه مى‏گویى؟ این، خطاى او در شیوه داورى بود و نه آنچه شما سراغ آن رفته‏اید. آیا نشنیده‏اى که خداى  عز و جل مى‏گوید: (اى داوود! ما تو را در زمین، خلیفه قرار دادیم. پس میان مردم به حق داورى کن و از هوس پیروى مکن)؟!».

۰.ابن جهم گفت: اى پسر پیامبر خدا! پس قصّه او با اوریا چیست؟ امام رضا علیه السلام فرمود: «در دوران داوود علیه السلام وقتى زنى شوهرش مى‏مُرد یا کشته مى‏شد، دیگر هیچ‌گاه ازدواج نمى‏کرد. نخستین کسى که خداوند ازدواج با زنِ شوهر مرده را برایش مباح کرد، داوود علیه السلام بود که وقتى اوریا کشته شد و عدّه زنش تمام شد، با زن وی ازدواج کرد. این بر وابستگان اوریا گران آمد. امّا محمّد صلی الله علیه و اله و سخن خداى  عز و جل در باره او: (و آنچه تو در دلْ پنهان داشتى، خدا آشکار کننده آن است، و تو از مردم مى‏ترسى؛ در حالى خدا سزاوارتر است که از او بترسى). خداى  عز و جل، نام همسران پیامبر صلی الله علیه و اله را در دنیا به او شناسانْد، و نیز همسران او را در آخرت و این‏که آنان مادران مؤمنان هستند. یکى از آن زنان که خدا نام برد، زینب دختر جحش بود و این زن، آن روز همسر زید بن حارثه بود. پیامبر صلی الله علیه و اله نام آن همسرش را در دل داشت و بر ملا نمى‏کرد تا مبادا منافقان بگویند که پیامبر، زنى را همسر