چکیده
پس از گردآوری روایات تفسیری، گاه اختلاف و تعارضهایی میان آنها به چشم میآید که باید حل و فصل گردند.
بخشی از اختلافهای روایات تفسیری را می‌توان با قواعد تعادل و ترجیح حل کرد و بخشی دیگر، از طریق شناخت آسیب‌های سندی و متنیِ روایات تفسیری حل میشوند.
دستهای از تعارضها ناظر به مرتبه پیش از نزول یا همزمان با آن هستند که به یکی از طریقهای: پیش‌آمدهای پیاپی، افراد متعدّد، بخشهای متعدّد آیه، جداسازی سبب نزول از تطبیق، و اختلاف معیار مکّی و مدنی، قابل حل است.
بهرهگیری از تفاسیر پیشین جهت تقویت و اطمینان از نتیجه فرایند تفسیر یا نقد و ارزیابی آن، قابل توصیه است.
مرحله پایانی فرایند تفسیر رواییِ جامع، استخراج پیامهای آیه و زمینه‌سازی برای گفت و گوی قرآن در باره نیازهای عصر کنونی و نسل جدید است.
استخراج پیام از متن، گاه با نگرش انعکاسی به متن است و گاه انتزاعی صورت میگیرد.
در استخراج پیامهای آیات و زمینه‌سازی برای گفت و گوی قرآن، نباید گرفتار تحمیل خواستهها و دانستههای پیشین خود بر متن یا همان «تفسیر به رأی» شد.
پرسش و پژوهش
۱. شیوههای حلّ اختلاف روایات تفسیری را گردآوری و ارائه کنید.
۲. گفت و گو با قرآن را تبیین کنید و آسیب‌های احتمالی آن را شرح دهید.
۳. روایات حاکی از مکّی یا مدنی بودن سه سوره نصر، مطفّفین و بیّنه را بررسی و در صورت اختلاف، حل کنید.
۴. برای هر یک از شیوههای حلّ اختلاف بیان شده در درس، نمونههای دیگری بیابید.
۵. با کمک روایات و تفاسیر متعدّد، پیامهای کاربردیِ سه آیه را به دل‌خواه، استخراج کنید.
