درس اوّل
کارکردهای روایات تفسیری
اهداف درس
شناخت گونههای متفاوت روایات تفسیری؛
آگاهی از کارکردهای متنوّع روایات تفسیری.
درآمد
«روایات تفسیری»، روایات ناظر به تبیین قرآن‌اند و به فهم ما از مدلول آیات و درک مراد خداوند یاری می‌رسانند. روایات تفسیری به گونههای متعدّدی با آیات قرآن ارتباط دارند و دارای کارکردهایی متعدّدند.این روایات گاه ناظر به ظاهرآیه هستند و آن را به گونه‌ای صریح تفسیر می‌کنند؛ گاه ناظر به باطن و لایه درونی آن هستند و آن را تأویل می‌نمایند و گاه با اشاره به مضمون آیه و به گونه غیر مستقیم و غیر صریح، به درک مقصود آیه یاری می‌رسانند. بر این پایه، میتوان روایات تفسیری را به سه گونه تقسیم کرد:
گونه نخست: روایاتی که آشکارا ناظر به آیات قرآن‌اند و با صراحت، تفسیر درست معانیِ ظاهری آن را ارائه می دهند، یا تفسیرهای نادرست را ردّ و انکار و از خطا و بدفهمی در تفسیر قرآن پیش‌گیری می‌کنند. این دسته روایات به شکل تطبیق مفاهیم آیات بر مصادیق آن نیز ظاهر می شوند.
گونه دوم: روایاتی که مفاهیم باطنی و لایههای درونیِ آن را تبیین و تاویل می‌نمایند. بسیاری از این تاویل ها نیز به شکل ارائه مصادیق آیات دیده می‌شوند.
