این روایت، تنها در منابع غیر مشهور و یا بدون سند اهل سنّت نقل شده و از این رو، از جهت سندی ضعیف است؛ امّا می‏توان آن را تحلیل کرد و سپس با این آیه ارتباط داد:

۰.(کَلَّا بَل رَانَ عَلَىٰ قُلُوبِهِم مَّا کَانُوا یَکسِبُونَ.^۱

۰.نه چنین است، بلکه آنچه مرتکب می‏شدند، بر دل‏هایشان زنگار نشانده است).

به این شکل، روایت مزبور، همسو با قرآن شمرده می‏شود و مضمونش به وسیله آن، تأیید می‏گردد. البته روایت‏هایی از منابع شیعی را نیز می‏توان مؤیّد این مضمون شمرد.^۲

دست‏آورد مهم و ارزشمند این نگاه، آن است که روایات را به قرآن پیوند می‏دهد و بدین سان، حتّی روایات فاقد سند و یا ضعیف السند نیز ما را به فهمی از آیات می‏رسانند که با تحلیل دقیق محتوایشان، قابل تصدیق و پذیرش است. از این رو، متن آیه به عنوان قرینه و پشتوانه معنایی، این دسته از روایات را تقویت و قابل استناد و استفاده می‏کند.

چکیده

 دست‏یابی به شیوه تعامل صحیح با روایات تفسیریِ ضعیف السند، ثمربخش‏تر از بررسی حجّیت روایات تفسیریِ معتبر السند است. دلیل این نکته، فراوانیِ نسبیِ روایات ضعیف السند است.

 تا قرن هفتم هجری، روایات به دو دسته «معتبر» و «نامعتبر» تقسیم می‏شدند. روایاتی که در کتاب‏های شناخته شده و با سند‏های مقبول بودند و یا قرینه‏هایی بر صدور آن‏ها و درستیِ مضمونشان گواهی می‏داد، صحیح و معتبر، ‏و باقی روایات، ضعیف و نامعتبر شمرده می‏شدند.



أیّامٍ إلّا رَمْزا)^۱.^۲

۰.وقتی زکریّا علیه السلام از خداوند خواست که پسری به او ببخشد، فرشتگان [با دادن بشارت به ولادت یحیی] آنچه را باید به او می‌گفتند، گفتند و او دوست داشت که بداند آن صدا، از جانب خداوند است. خداوند به او وحی کرد که نشانه [وحیانی بودنِ] آن سخن، این است که تا سه روز، زبانش از سخن گفتن باز می‌ماند. پس چون زبان او بند آمد و [سه روز] سخن نگفت، پی برد که چنین کاری، جز از خداوند ساخته نیست. و این است معنای سخن خداوند که فرمود: (پرودگارا! برای من نشانه‌ای قرار بده. فرمود: نشانه‌ات این است که سه روز با مردم، جز به اشاره سخن نمی‌گویی).

علامه طباطبایی( ابتدا انکار یکی از مفسّران را نسبت به این دو حدیث نقل می‏کند. مطابق گزارش علامه، این مفسّر گمان دارد که وجود میوه در غیر وقت متعارفش در محراب حضرت مریم علیها السلام و نیز درخواست زکریّا علیه السلام که نشانه‏ای برای تشخیص وحی شیطانی از رحمانی خواسته بوده، اموری غیر قابل اثبات‌اند، و آن‏ها را انکار کرده است. دلیل او عدم ذکر این امور در قرآن و روایات نبوی و نیز نبود گزارش‏های تاریخیِ معتبر در این باره است. علامه در پاسخ به این مفسّر، از شیوه تقویت به قرآن سود جسته و چنین گفته است:

۰.اگرچه روایات در این باره، خالی از ضعف سندی نیستند و لزوم قبول ندارند؛ امّا تدبّر در آیات، موجب تقریب آن‌ها به ذهن می‏شود؛ به‏ویژه آن‏که روایاتِ نقل شده از اهل بیت علیهم السّلام نیز در بر دارنده امری نیستند که نزد عقل جایز نباشد.^۳

نمونه دوم. روایت زیر از رسول خدا صلی الله علیه و اله نمونه‌ای دیگر به شمار می‌آید:

۰.وَجَدتُ الخَطیئَةَ سَوادًا فِی القَلبِ، وشَینًا فِی الوَجهِ، و وَهنًا فِی العَمَلِ.^۴

۰.خطا را سیاهه‏ای در دل، زشتی‏ای در چهره و سستی‏ای در عمل یافتم.