حاکم نیشابوری نیز به نقل از ابن عبّاس از پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله چنین آورده است:

۰.أنّ النَّبیَّ سَألَ جِبریلَ: «أیَّ الأجَلَینِ قَضَی مُوسی؟». قالَ: «أتَمَّهُما».^۱

۰.پیامبر صلی الله علیه و اله از جبرئیل پرسید: «موسی علیه السلام کدام مهلت را به پایان برد»؟. جبرئیل گفت: «مهلت کامل‌تر (ده سال) را».

افزونه. گفتنی است که این، شیوه‏ای عام است و اختصاص به فرد و گروهی یا عرصه خاصّی مانند تفسیر قرآن ندارد. ابن عساکر از محدّثان اهل سنّت نیز در کتاب بزرگش، تاریخ مدینة دمشق پس از نقل روایت نبوی «مَن حَفِظَ عَلَی أُمّتی أربَعینَ حَدیثاً یَنفَعَهُم اللّهُ بِها، قیلَ لَه: اُدخُل مِن أیِّ أبوابِ الجَنّةِ شِئتَ»^۲ می‏نویسد:

۰.همه اسناد این روایت، اشکال‏هایی غیر قابل حل دارند؛ امّا احادیث ضعیف چون در کنار هم قرار گیرند، قوّت می‏یابند؛ به‏ویژه اگر در پیِ اثبات واجب و حرام نباشیم.^۳

فقیهان شیعی نیز در موارد متعدّدی برای تقویت و اعتضاد اخبار یا ترجیح یکی از دو سوی تعارض، از روش تخریج و ارائه روایات ضعیف‌ السند هم‌مضمون سود جسته‏اند.^۴ آنچه در خور توجّه است، شیوه عملیِ تخریج و مشابه‏یابی، و رعایت قواعد آن است. پژوهشگر باید ابتدا مفاهیم کلیدیِ متن را مشخّص کند و سپس آن‏ها را به دو شیوه لفظی و موضوعی، در کتاب‏ها و نرم‏افزارهای جامع حدیثی و تفسیری و تاریخی جست و جو کند. او همچنین نیاز دارد همه روایات گرد آمده در تفاسیر رواییِ در دسترس را نیز ببیند. این روایات ممکن است

در تفسیر منسوب به علی بن ابراهیم قمی نیز متنی مشابه همین مضمون در ذیل آیه (وَ أیّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ)^۱ آمده است:

۰.الرُّوحُ مَلَکٌ أعظَمُ مِن جَبرِئیلَ و میکائِیلَ، وَ کانَ مَعَ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و اله وَ هُو مَعَ الأئمَّةِ علیه السلام.^۲

۰.روح فرشته‌ای بزرگ‌تر از جبرئیل و میکاییل است. او همراه پیامبر خدا صلی الله علیه و اله و همراه امامان علیهم السّلام است.

نمونه دوم. در میان عالمان اهل سنّت نیز سیوطی در ذیل آیه (قالَ إِنِّی أُریدُ أَنْ أُنْکِحَکَ إِحْدَى ابْنَتَیَّ هاتَیْنِ عَلى‏ أَنْ تَأْجُرَنی‏ ثَمانِیَ حِجَجٍ فَإِنْ أَتْمَمْتَ عَشْراً فَمِنْ عِنْدِکَ؛ [شُعیب] گفت: می‌خواهم یکی از دو دخترم را به همسریِ تو در آورم، به این [شرط] که هشت سال برایم کار کنی و اگر ده سال را تمام کنی، اختیار داری…)،^۳ این روایت را از ابو ذرّ رحمة الله نقل می‏کند:

۰.أنَّ النَّبیَّ صلی الله علیه و اله سُئِلَ: أیَّ الأجَلَینِ قَضَى مُوسى علیه السلام؟ قالَ: «أوفاهُما و أبَرَّهُما». قالَ: «وَ إن سُئلتَ: أیَّ المَرأتینِ تَزَوَّجَ؟ فَقُل: الصُّغرى مِنهُما».

۰.از رسول خدا صلی الله علیه و اله پرسیدند: موسی [علیه السلام] کدام یک از دو مهلت را به پایان رساند؟ فرمود: «کامل‏ترین‏ و نیکوترین‏شان [یعنی ده سال] را». و فرمود: «اگر از تو پرسیدند که با کدام یک از آن دو دختر ازدواج کرد؟ بگو: با آن ‏که کوچک‏تر بود».

سپس می‏نویسد: «سندش ضعیف است؛ امّا شواهد متعدّدی دارد».^۴ مراجعه به کتاب‌های حدیثی، نظر سیوطی را تأیید می‌کند. بخاری روایتی موقوف را از ابن عبّاس با عبارت: «قضی أکثرهما وأطیبهما؛ مهلت بیش‌تر و پاکیزه‌تر را به پایان رساند» نقل کرده^۵ و