111
تفسیر روایی جامع (۱)

و تأویل قرآن، از طریق تعلیم پیامبر خدا صلی الله علیه و اله، به امام علی علیه السلام انتقال یافته و آن حضرت نیز این علم را به فرزندانشان تعلیم فرموده است.۱

چکیده

 اعتبار سنّت، یکی از مهم‏ترین مبناهای صدوری برای تفسیر روایی است.

 مراد از اعتبار، کشف اطمینانیِ سنّت، از مراد الهی در آیات قرآنی است.

 سنّت به دو بخش سنّت نبوی و سنّت اهل بیت علیهم السّلام قابل تقسیم است و اعتبار هر یک، نیاز به اثبات دارد.

 دلایل اعتبار سنّت پیامبر صلی الله علیه و اله در تفسیر قرآن، ریشه در آیاتی چون (لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ)، لزوم عدم لغویت، سیره تبیین‌گرانه آن حضرت و اجماع امّت دارد.

 دلایل اعتبار سنّت اهل بیت علیهم السّلام در تفسیر، عبارت است از: ۱. احادیث فراوان پیامبر صلی الله علیه و اله در وجوب تمسّک به اهل بیت (مانند حدیت متواتر ثقلین)؛ ۲. مرجعیت علمی اهل بیت پس از پیامبر و به ارث بردن دانش وی؛ ۳. احادیثِ نشان دهنده یکسانی و موافقت گفتار و رفتار ایشان با سخن و کردار پیامبر صلی الله علیه و اله.

پرسش و پژوهش

۱. دیدگاه قرآنیون را در باره استفاده از سنّت در تفسیر قرآن، نقد کنید.

۲. با استناد به روایات دو کتاب بصائر الدرجات و الکافی، یکسانیِ دانش تفسیری اهل بیت علیهم السّلام را اثبات کنید.

۳. با توجّه به روایات ناظر به آیه ۴۹ سوره عنکبوت، رابطه قرآن و اهل بیت پیامبر را توضیح دهید.

1.. ابو صباح می‏گوید: امام صادق فرمود: «إِنَّ اللَّه عَلَّمَ نَبِیَّه التَّنزِیلَ والتَّأوِیلَ فَعَلَّمَه رَسُولُ اللَّه صلی الله علیه و اله عَلِیّاً علیه السلام». قَالَ: «وعَلَّمَنَا واللَّهِ». یعنی: «خداوند تنزیل و تأویل را به پیامبرش آموخت و او نیز آن را به علی علیه السلام آموخت و به خدا سوگند، به ما نیز آموخت». الکافی: ج۷ ص۴۴۲ ح۱۵. و نیز ر.ک: الکافی: ج۱ ص۲۴۵ ح۱ و ص۲۵۰ ح۶؛ الاحتجاج: ج۲ ص۴۷ ح۱۵۱؛ تأویل آلایات الظاهرة: ج۲ ص۵۵۵ ح۱۰.


تفسیر روایی جامع (۱)
110

قرآن، همان تبیین پیامبر صلی الله علیه و اله از آن است. این روایات، در جوامع حدیثی و منابع اصیل شیعی مانند ‌الکافی و بصائر الدرجات نقل شده و دربردارنده فضایل و صفات متنوّع و متعدّد دیگری در باره امامان علیه السلام است. از جمله این امور می‏توان به این دو مورد اشاره نمود: موجود بودن علم به همه قرآن نزد اهل بیت علیهم السّلام،۱ و به ویژه آگاهی کامل ایشان از خاص و عام و محکم و متشابه و ناسخ و منسوخ قرآن.۲

افزون بر این، روایات از صفاتی نام می‏برند که به گونه مستقیم، حجّیت سخن اهل بیت علیهم السّلام را در تفسیر قرآن نشان می‏دهد، مانند راسخان در علم،۳ دانایان به تأویل قرآن۴ و نیز اهل قرآن و ذکر که سؤال‏ها را باید از آنان پرسید.۵ روایات فراوان دیگری نیز ایشان را تنها مصداق آیه ۴۹ سوره عنکبوت (بَلْ هُوَ آَیاتٌ بَیّنَاتٌ فِی صُدُورِ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَمَا یجْحَدُ بِآَیاتِنَا إِلَّا الظَّالِمُونَ)۶ و سینه‏هاشان را جایگاه قرآن و علم اعطاییِ الهی دانسته است.۷ احادیث متعدد نیز امامان را میراث‌‏برِ دانش همه پیامبران و به‏ویژه پیامبر خاتم‏ صلی الله علیه و اله خوانده‏اند که تنها برخی از آن‏ها در دلیل دوم ارائه شد.۸ همچنین، در برخی روایات تصریح شده است که علم تفسیر

1.. الکافی: ج۱ ص۲۲۸ (بابُ أَنَّه لَم یجمَعِ القُرآنَ کلَّه إِلَّا الأَئِمَّةُ علیهم السّلام وأَنَّهُم یعلَمُونَ عِلمَه کلَّه)؛ بصائر الدرجات: ص۲۱۳ باب ۶ (بابٌ فی الأئمّة أنّ عندهم جمیع القرآن الذی انزل على رسول اللّٰه صلی الله علیه و اله).

2.. الکافی: ج۱ ص۲۱۳ ح۱؛ بصائر الدرجات: ص۲۱۸ ح۳ و ۴، ص۲۲۳ ح۴.

3.. بصائر الدرجات: ص۲۲۲ باب ۱۰ (باب فی الأئمّة علیهم السّلام أنّهم الراسخون فی العلم الذی ذکرهم اللّٰه تعالى فی کتابه).

4.. الکافی: ج۱ ص۲۱۳ (بَابُ أَنَّ الرَّاسِخِینَ فِی العِلمِ هُمُ الأَئِمَّةُ علیهم السّلام) و نیز ص۲۴۵ ح۱؛ بصائر الدرجات: ص۲۱۴ باب ۷ (باب فی أن الأئمّة علیهم السّلام انهم أعطوا تفسیر القرآن الکریم والتأویل).

5.. الکافی: ج۱ ص۲۱۰ (بَابُ أَنَّ أَهلَ الذِّکرِ الَّذِینَ أَمَرَ اللَّه الخَلقَ بِسُؤَالِهِم هُمُ الأَئِمَّةُ علیهم السّلام).

6.. (بلکه [قرآن‏] آیاتى روشن در سینه‏هاى کسانى است که علم [ ـِ الهى‏] به آنان داده شده، و جز ستمگران منکر آیات ما نمى‏شوند).

7.. برای آگاهی از متن این احادیث، ر.ک: الکافی: ج۱ ص۲۱۳ (بَابُ أَنَّ الأَئِمَّةَ علیهم السّلام قَد أُوتُوا العِلمَ وأُثبِتَ فِی صُدُورِهِم)؛ بصائر الدرجات: ص۲۲۴ ـ ۲۲۷ باب ۱۱ (بابٌ فی الأئمّة علیهم السّلام أوتوا العلم وأثبت ذلک فی صدورهم). و برای آگاهی از بررسی و تحلیل احادیث، ر.ک: مجلّۀ حدیث اندیشه: شمارۀ ۸ مقالۀ «فضیلت علم اعطایی به اهل بیت علیهم السّلام».

8.. برای آگاهی از متن بقیۀ احادیث، ر.ک: بصائر الدرجات: ص۶۴ باب ۲۱ (باب فی الأئمّة علیهم السّلام أنَّهم الذَّین قال اللّهُ فیهم إنّهم أورثهم الکتاب وأنَّهم السَّابقون بالخیرات) و ص۶۸ باب ۲۲ (باب فی الأئمّة علیهم السّلام وما قال فیهم رسول اللّٰه صلی الله علیه و اله بأنّ اللّه أعطاهم فهمی وعلمی) و ص۳۴۶ باب ۸ (باب فی الأئمّة علیهم السّلام ورثوا العلم من رسول اللّه صلی الله علیه و اله وعن علیِّ بن أبی طالب علیه السلام وإنّ الحکم یقذف فی صدورهم وینکت فی آذانهم)؛ الکافی: ج۱ ص۲۱۴ (بَابٌ (( فی أَنَّ مَن اصطَفَاه اللَّه مِن عِبَادِه وأَورَثَهُم کتَابَه هُمُ الأَئِمَّةُ علیهم السّلام)؛ بحار الأنوار: ج۲۳ ص۲۱۲ باب ۱۲ (باب أنَّ من اصطفاه اللّه من عباده و أورثه کتابه هم الأئمّة علیهم السّلام و أنَّهم آل إبراهیم و أهل دعوته). و برای آگاهی از اعتبار و تحلیل مضمون این گونه روایات، ر.ک: مبانی کلامی امامیه در تفسیر قرآن: ص۲۱۳ ـ ۲۶۳.

  • نام منبع :
    تفسیر روایی جامع (۱)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 36315
صفحه از 311
پرینت  ارسال به