وَ اللّهِ، إنِّی ما أُخبِرَکُ إلّا عَن رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و اله عَن جَبرَئیلَ عَن اللّهِ عَزَّ وجَلَّ.^۱

۰.به خدا سوگند، من به تو جز از جانب پیامبر خدا و او از جبرئیل از خدواند عزیز جلیل، خبر نمی‏دهم.

این رشته، همچنان ادامه دارد؛^۲ چنان‌که امام رضا علیه السلام با بیانی کلّی در باره سخنان همه اهل بیت و خطاب به یونس بن عبد الرحمان، راوی و شاگرد فرزانه خویش می‏فرماید:

۰.فَإِنَّا إِن تَحَدَّثنَا حَدَّثنَا بِمُوَافَقَةِ القُرآنِ وَ مُوَافَقَةِ السُّنَّةِ. إِنَّا عَنِ اللَّهِ وَ عَن رَسُولِهِ نُحَدِّثُ، وَ لَا نَقُولُ: «قَالَ فُلَانٌ وَ فُلَانٌ»، فَیَتَنَاقَضَ کَلَامُنَا. إِنَّ کَلَامَ آخِرِنَا مِثلُ کَلَامِ أَوَّلِنَا، وَ کَلَامَ أَوَّلِنَا مُصادِقٌ لکلامِ آخِرِنَا.^۳

۰.ما اگر حدیثى بگوییم، سازگار با قرآن و موافق با سنّت مى‏گوییم. ما از خدا و پیامبر او حدیث مى‏کنیم و نمى‏گوییم: «فلان و بهمان چنین گفت» تا سخنمان متناقض باشد. سخن آخرین فرد ما، همانند سخن نخستین فرد ما است و سخن نخستین فرد ما، مؤیّد سخن آخرین ما است.

بر این اساس، از دیدگاه پیروان اهل بیت علیهم السّلام، «سنّت» معنایی عام می‏یابد و به معنای «قول، فعل و تقریر پیامبر خدا و اهل بیت ایشان» است. امامانِ اهل بیت، انتقال دهنده و ترجمان سنّت پیامبر صلی الله علیه و اله هستند. ایشان در بسط و گسترش سنّت نبوی کوشیده، نکات ناگفته آن را آشکار کرده و در تصحیح گزارش‏ها و نگرش امّت اسلامی به آن، تلاش نموده‏اند. از این رو، تمسّک به اهل بیت، کامل‏ترین شکل تمسّک به سنّت و سیره خاتم انبیا به‏ویژه در عرصه تبیین و تفسیر قرآن است.

افزونه

اینک اگر روایاتی را بیفزاییم که امامان علیهم السّلام را مصداق کامل و گاه انحصاریِ عالمان به تفسیر و تأویل همه قرآن معرّفی کرده است، می‏توانیم نتیجه بگیریم که تفسیر اهل بیت علیهم السّلام از

به ابو جعفر امام باقر علیه السلام گفتم: هر گاه برایم حدیثی می‏فرمایی، سند آن را نیز برایم ذکر نما. فرمود: «پدرم، از جدّم، از پیامبر خدا صلی الله علیه و اله، از جبرئیل علیه السلام، از خداوند، مرا حدیث کرده است. و هر حدیثی که برای تو می‏گویم، با همین سند است».

این روایت نشان می‏دهد که احادیث اهل بیت علیهم السّلام، از صحّت اصطلاحی نیز برخوردارند و همه آن‏ها مُسند و حلقه‏های زرین آن، همگی استوار و معتبرند.

روایت دیگر، از امام صادق علیه السلام است که هشام بن سالم و حمّاد بن عثمان و دیگران، روایت کرده‏اند:

۰.سَمِعنا أبا عَبدِ اللّه‏ یَقولُ: «حَدیثی حَدیثُ أبی، و حَدیثُ أبی حَدیثُ جَدّی، و حَدیثُ جَدّی حَدیثُ الحُسَینِ، و حَدیثُ الحُسَینِ حَدیثُ الحَسَنِ، و حَدیثُ الحَسَنِ حَدیثُ أمیرِ المُؤمِنینَ، و حَدیثُ أمیرِ المُؤمِنینَ حَدیثُ رَسولِ اللّهِ‏، و حَدیثُ رَسولِ اللّه‏ قَولُ اللّهِ».^۱

۰.از امام صادق علیه السلام شنیدیم که می‏فرماید: «حدیث من حدیث پدرم است، و حدیث پدرم حدیث جدّم، و حدیث جدّم حدیث حسین، و حدیث حسین حدیث حسن، و حدیث حسن حدیث امیر مؤمنان، و حدیث امیر مؤمنان حدیث پیامبر خدا، و حدیث پیامبر خدا سخن خداوند است».

این روایت می‏تواند مانند روایت پیشین، ناظر به مسئله اسناد باشد. در این صورت، امام صادق علیه السلام بر استواری و اعتبار و اتّصال سلسله سند خود تا پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله تأکید ورزیده است. احتمال دیگر آن است که مقصود امام، یکسانیِ نظر و رأی اهل بیت با پیامبر اکرم و همسانی رأیِ ایشان با اراده و فرمان الهی باشد. در هر دو صورت، این حدیث سرچشمه حدیث اهل بیت را همان سرچشمه حدیث پیامبر می‏داند و بدین‌سان، حجّیت سخنان و سیره خاندان پیامبر را نشان می‌دهد.

روایت دیگر، سخن امام کاظم علیه السلام است که در جواب پرسش خلف بن حماد فرمود: