63
تفسیر روایی جامع (۱)

۰.عَبْد اللَّه بْنِ الْمُغِیرَةِ رَفَعَه قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّه صلی الله علیه و اله فِی قَوْلِ اللَّه  عز و جل: (وأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ و مِنْ رِباطِ الْخَیْلِ)۱ قَالَ: «الرَّمْیُ».۲

۰.پیامبر خدا صلی الله علیه و اله در باره سخن خدای  عز و جل: (و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان بسته‏ [برای جنگ]، در برابر آنان آماده سازید)، فرمود: [یک مصداق آمادگی]، تیراندازی است».

۲. مصداق برتر

بسیاری از تطبیق‏های صورت گرفته در تبیین شأن و منزلت اهل بیت علیهم السّلام، نمونه‏های تطبیق بر فرد برترند. از همین نمونه‏ها می‏توان به سخن امام باقر علیه السلام اشاره کردکه در باره آیه (وَ مَثَلُ الَّذِینَ ینْفِقُونَ أَمْوالَهُمُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ...)۳ فرمود: «أُنزِلَت فی علی علیه السلام؛ در باره علی علیه السلام نازل شده است».۴

اگرچه برتری امیر مؤمنان علیه السلام بر مصداق‌های دیگر این آیه روشن است، امّا حدیث امام صادق علیه السلام، نیز آن را تأیید و تأکید می‌کند. ایشان در نظر به این آیه چنین فرموده است:

۰.علىٌّ أمیرُ المُؤمنینَ أفضَلُهُم، وَ هو مِمَّن یُنفِقُ مالَهُ ابتِغاءَ مَرضاتِ اللّهِ.۵

۰.امیر مؤمنان علی علیه السلام برترین آنان است. او مصداق آن کس است که دارایی خویش را برای رضایت الهی انفاق می‏کند.

۳. مصداق انحصاری

گونه دیگر تطبیق، ارائه مصداق انحصاری است. ظاهر برخی از عبارات قرآن، عام و مطلق

1.. انفال: آیۀ ۶۰.

2.. الکافی: ج ۵ ص ۴۹ ح ۱۲.

3..(و مَثَل کسانی که اموال خویش را برای طلب خشنودیِ خدا انقاق می‌کنند...)بقره: آیۀ ۲۵۶.

4.. تفسیر العیّاشى: ج۱ ص۱۴۸ ح۴۸۵.

5.. همان: ج۱ ص۱۴۸ ح۴۸۶. برای مشاهدۀ موارد بیش‏تر، ر.ک: ادامۀ کتاب، ذیل آیۀ (وَ ٱلَّذِینَ تَبَوَّءُو ٱلدَّارَ وَ ٱلاءِیمَانَ مِن قَبلِهِم یُحِبُّونَ مَن هَاجَرَ إِلَیهِم وَ لَا یَجِدُونَ فِى صُدُورِهِم حَاجَةً مِّمَّا أُوتُوا وَ یُؤثِرُونَ عَلَىٰ أَنفُسِهِم وَلَو کَانَ بِهِم خَصَاصَةٌ وَ مَن یُوقَ شُحَّ نَفسِهِ فَاُولئکَ هُمُ ٱلمُفلِحُونَ) (حشر: آیۀ ۹) و آیۀ (وَمِنَ ٱلنَّاسِ مَن یَشرِى نَفسَهُ ٱبتِغَاءَ مَرضَاتِ ٱللَّهِ وَٱللَّهُ رَءُوفٌ بِالعِبَادِ) (بقره: آیۀ ۲۰۷).


تفسیر روایی جامع (۱)
62

ایشان است».

نمونه دیگری برای تطبیق بر مصداق آشکار، تطبیق (أُذُنٌ وَاعِیَةٌ؛ گوش‏های فراگیرنده)۱بر امام علی علیه السلام است. این تطبیق در روایت زیر آمده است:

۰.یَحیَى بن سالِمِ، عن أبی عبدِ اللّهِ علیه السلام قال: لَمّا نزلَت: (و تعیها أذن واعیة)، قالَ رسولُ اللّهِ صلی الله علیه و اله: «هیَ أذُنُکَ یا علیّ».۲

۰.یحیی بن سالم می گوید: امام صادق علیه السلام فرمود: هنگامی که آیه (و گوش‌های فراگیرنده آن را نگاه می‌دارد) نازل شد، پیامبر خدا صلی الله علیه و اله فرمود: «ای علی! آن، گوش تو است».

نقل فراوان این حدیث و مشابه آن، در تفسیرهای اهل سنّت و کتاب‌های حدیثی ایشان، نشان از وجود چنین تطبیق‌هایی در نزد ایشان دارد. علامه طباطبایی متن و مأخذ شماری از این روایات را گزارش کرده است.۳ ملا صالح مازندرانی نیز در شرح خود بر این حدیث، به نقل اهل سنّت اشاره کرده و متن یکی از آن‌ها را آورده است.۴

گفتنی است که این گونه تطبیق‌ها، ویژه فضایل اهل بیت علیهم السّلام نیست. حدیث زیر نشان می‌دهد که پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله مفهوم آمادگی جنگی را بر یکی از مصداق‌های آن تطبیق داده است:

1.. الحاقّه: آیۀ ۱۲. (لِنَجعَلَها لَکم تَذکرَةً وَ تَعِیها أُذُنٌ واعِیة؛ تا آن را براى شما [مایۀ‏] تذکّرى گردانیم و گوش‏هاى شنوا آن را نگاه دارند).

2.. الکافی: ج۱ ص۴۲۳ ح۵۷.

3.. ر.ک : المیزان فی تفسیر القرآن: ج۱۹ ص۳۹۶ .

4.. ملا صالح مازندرانی می‏نویسد: قوله: (وَ تَعِیها أُذُنٌ واعِیة) أی تَحفَظُها اُذُنٌ حافظة یَحفَظُ ما یَجِبُ حِفظُه و یَنبغی ضَبطُه بِتذکیرِه و إشاعَتِه و العَمل بِمُوجِبِه. قوله: «قالَ رسولُ اللّهِ صلی الله علیه و اله: هی أُذُنکَ یا علیِّ»، قال صاحب الطرائف ـ قَدَّس اللّهُ روحَه ـ : روى الثعلبی فی تفسیر قوله تعالى (وَ تَعِیها أُذُنٌ واعِیة)، قال: قالَ رسول اللَهِ صلی الله علیه و اله: «سألتُ اللّهَ تعالى أن یَجعَلَها أُذُنَـکَ یا علیّ». قال علیّ علیه السلام:«فَما نسیتُ بَعدَ ذلکَ شیئاً و ما کان لی أن أنساهُ». یعنی: عبارت (و گوش‏هاى شنوا آن را نگاه دارد) به این معنا است که گوشی نگاه‏دارنده، از آن مطالب پاسداری کند و آنچه را که شایستۀ نگاه‏داری و ثبت است، از طریق یادآوری و گسترش و به کار بستن آن، نگاه بدارد. امّا دربارۀ این مطلب که رسول خدا صلی الله علیه و اله فرمود: «آن، گوش تو است، ای علی!». به گفتۀ مرحوم ابن طاووس، ثعلبی در تفسیر این آیه، نقل کرده که رسول خدا صلی الله علیه و اله فرمود: «ای علی! از خدا خواستم که این گوش را گوش تو قرار دهد» و علی علیه السلام گفت: «پس از این دعای پیامبر، هیچ چیزی را فراموش نکردم و سزاوار من هم نبود که فراموش کنم». شرح الکافی: ج۷ ص۸۸.

  • نام منبع :
    تفسیر روایی جامع (۱)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 36549
صفحه از 311
پرینت  ارسال به