نوشت، سرانجام در سال ۹۱۱ ﻫ.ق. در قاهره از دنیا رفت و در محلّی به نام «حوش قوصون» به خاک سپرده شد.

انگیزه و روش مؤلّف

سیوطی، در مقدّمه کوتاهش، انگیزه تألیف الدرّ‌ المنثور را چنین بیان کرده است:

۰.هنگامی که کتاب ترجمان القرآن را نوشتم ـ و آن کتابی است که احادیث پیامبر صلی الله علیه و اله و اصحابش در آن با سند آمده است و به حمد الهی در چندین جلد به انجام رسید  ، چون هر حدیث و خبری را که از کتاب‏ها استخراج کرده و در آن آورده بودم، با سند بود و دیدم که بیش‏تر افراد، همّتِ به دست آوردن]و نوشتن و نسخه‏برداری و تعلیم آن را[ندارند و میل دارند که تنها متون احادیث را مطالعه کنند و نه اسناد طویل آن‏ها را، لذا آن را مختصر کردم و [در این تفسیر] فقط متون روایات را بدون اسناد آن‏ها آوردم.^۱

روشن است که کتاب الدرّ المنثور، مانند همه تفاسیر دیگر، در صدد بیان معانی قرآن است و از این رو، این کتاب هم همان هدف کلّی را دارد. در باره روش سیوطی در این کتاب، می‏توان به عبارتی در آغاز مقدّمه کتاب استناد کرد که گفته است: «شکر خداوندی که ما را به تفسیر کتاب عزیزش از طریق روایاتی که با اسناد عالی به ما رسیده است، موفّق کرد». مقصود سیوطی از «سند عالی»، می‌تواند روایاتی با اسناد کوتاه و واسطه‌های کم تعداد یا اسناد معتبر و مقبول باشد.

مخاطبان تفسیر

خوانندگان یک کتاب تفسیری، کسانی‌اند که در پیِ فهم قرآن و عمل به آموزه‏های این کتاب شریف هستند. در این میان، آنان که معلومات بیش‏تری دارند، سعی دارند تا اقوال مختلف تفسیری را در باره هر آیه بدانند و خود بهترین معنا را انتخاب کنند. این دسته، مقدّمات تفسیر را فرا گرفته و قدرت تشخیص و اجتهاد نیز دارند. سیوطی در این کتاب، مخاطب

الگو با اندک تغییراتی می‏تواند به وسیله دانشجویان گرامی در باره همه تفاسیر متداول به کار گرفته شود. بخش اندک این معرّفی، به مؤلّف و بخش دیگر به روش تألیف و تدوین کتاب اختصاص دارد. در یک پژوهش گسترده‏تر، می‏توان مطالعات بیش‏تری در باره مؤلّف هر اثر انجام داد و استادان و شاگردان او را نیز شناساند. همچنین می‏توان خاستگاه علمیِ وی و حوزه‏های علمی معاصرش را کاوید تا شناخت ژرف‏تری از شخصیت علمیِ مؤلّف به دست آید. در باره هر اثر و کتاب نیز می‏توان به طریقه وصول، نسخه‏های دست نوشت و پژوهش‏های پیرامونیِ آن ـ مانند تصحیح، تعلیقه‌نویسی و یا ترجمه ـ هم پرداخت.

هویت و شخصیت علمی مؤلّف

ابو الفضل جلال‏ الدین، عبد الرحمان بن ابی‌ بکر سیوطی، از پرکارترین و مشهورترین محدّثان و مفسّران اهل سنّت است. او در سال ۸۴۹ ق. در قاهره به دنیا آمد. پدران او از اسیوط مصر بودند و از این رو، او را قاهری و سیوطی می‏خوانند. او در پنج سالگی یتیم و در هشت سالگی حافظ کلّ قرآن مجید شد.

سیوطی شافعی مذهب، در علم فقه نیز چیره‏دست بود و در سال ۸۷۱ ق. یعنی در ۲۴ سالگی، صاحب فتوا و کرسی تدریس شد. وی استادان فراوان داشته که از آن جمله‏اند: عِجلونی، مناوی، کافیجی و شمّنی. وی برای تحصیل علم، به سرزمین‏های گوناگون از جمله شام (سوریه کنونی)، حجاز (بخشی از عربستان فعلی)، یمن، هند و مغرب آفریقا سفر کرد و در همه علوم ادبی و نقلی روزگار خود، تحصیل، تدریس و تألیف داشته است. کتاب‏های سیوطی در حوزه علوم قرآنی و تفسیر، جزو کتاب‏های اصلی به شمار می‏روند. کتاب مشهور او، الاتقان فی علوم القرآن هنوز هم منبع درسی است. کتاب‌ّهای متشابه القرآن، طبقات المفسّرین، و تفسیر جلالین، در کنار تفسیر مشهورش الدرّ المنثور مورد استفاده و مراجعه قرآن‏پژوهان شیعه و اهل سنّت است. کتاب البهجة المرضیة فی شرح الالفیة در علم نحو نیز از تألیفات مشهور او و از کتاب‌های درسی حوزه‌های علمیه است.

این دانشمند پر تألیف که در عمر ۶۲ ساله‏اش بیش از ۵۵۰ کتاب کوچک و بزرگ