بیش از نود درصد روایات این کتاب، با تفسیر نور الثقلین، تألیف حویزی و تأویل الآیات الظاهرة اثر سیّد شرف ‎الدین حسینی (م ح ۹۶۵ ق) مشترک و بلکه برگرفته از آن دو است. مشهدی گاه به تناسب موضوع آیه، یکی دو روایت از برخی منابع حدیثی، نقل کرده است. از این رو، داوری در باره تفسیر کنز الدقائق، همانند داوری در باره تفسیر نور الثقلین است؛ هرچند کنز الدقائق، برتری‏هایی نسبت به آن دارد. این برتری، بیش‏تر در حذف برخی روایات غیر مقبول و نامعتبر، نقد آن روایات و یا دست‏کم، توجّه دادن به نادرستیِ چنین روایاتی نمایان می‏شود.

از دیگر برتری‏های کنز الدقائق بر دیگر تفاسیر متأخّر، این است که مشهدی قبل از ارائه روایات، به تبیین معانی و ترکیبات و سیاق‏های آیات می‏پردازد؛ چنان‏که به توضیح و شرح روایات و جمع‏بندی آن‏ها نیز اهتمام دارد.

۵. التفسیر الأثری الجامع

در تکمیل تلاش‏های تفسیری شیعه، کتاب التفسیر الاثری الجامع به کوشش مرحوم آیت اللّٰه محمّد هادی معرفت^۱ تدوین شده است. مؤلّف در مقدّمه کتاب، انگیزه خود را «کار اجتهادی بر روی روایات تفسیری» دانسته و سپس برخی از مهم‏ترین مباحث علوم قرآنی و مبانی لازم برای ورود به تفسیر را بیان کرده است، مانند: صیانت قرآن از تحریف، تفسیر و تأویل، و ظاهر و باطن.

استاد معرفت در ذیل هر آیه یا آیاتِ به هم پیوسته، ابتدا تفسیری اجمالی ارائه کرده و سپس روایات مربوط را آورده است. این روایات به این صورت دسته‏بندی شده‏اند: فضیلت سوره، شأن نزول، قرائت‏های آیه، تبیین واژگان و مفردات آیه، روایاتی که به تفسیر مستقیم آیه پرداخته‏اند و یا با آن بخش از آیات مرتبط و متناسب هستند. ایشان همچنین، روایات

انگیزه و شیوه کار حویزی در تفسیر نور الثقلین، مشابه بحرانی در البرهان است؛ بدین سان که روایات تفسیریِ ناظر به قرآن را گرد آورده و هر دسته از آن‏ها را به ترتیب مطالب موجود در آیات گزارش کرده است.

حویزی همچنین سند را در مواردی حذف و متن را تقطیع کرده، امّا مأخذ و منبع حدیث را نقل نموده و بدین‌سان، راه ارزیابی حدیث را باز نگاه داشته است. مقدّمه کتاب کوتاه است و در متن تفسیر نیز کم‏تر توضیحی در باره احادیث یا نقل قول از مفسّران یا ادیبان دیده می‏شود؛ اگرچه پاره‏ای فعّالیت‏های اجتهادی نیز در کتاب دیده می‏شود.^۱

روایات گردآمده در تفسیر نور الثقلین، اشتراک فراوان با روایات البرهان دارد؛ امّا تفاوت‏هایی نیز مشاهده می‏شود.^۲ یکی از علل این امر، استفاده حویزی از هفده کتاب است که بحرانی از آن‏ها استفاده نکرده است.^۳ حویزی بر آن بوده تا روایات مرتبط با یک آیه، موافق یا مخالف دیدگاه شیعه، همه را بیاورد تا نگاهی جامع به آیات را ارائه دهد و از آن پس، دیدگاه مقبول و پسندیده شیعی را بیان کند؛ امّا در برخی موارد، به این کار موفّق نشده و روایات را نقد نکرده است. از این رو، در پاره‏ای موارد، احادیث ضعیف و گاه برخی روایات اسرائیلی، به تفسیر نور الثقلین راه یافته است که در بخش آسیب‏شناسی (جلد دوم کتاب حاضر) به آن‏ها خواهیم پرداخت.^۴

۴. کنز الدقائق و بحر الغرائب

تفسیر رواییِ کنز الدقائق، نوشته میرزا محمّد بن محمّدرضا مشهدی (م ح ۱۱۲۵ق) است.