کَانَ عَلَیْکُمْ رَقِیبًا)۱ به «حفیظ» تفسیر شده،۲ یا «متجانف» در (غَیْرَ مُتَجَانِفٍ لِإثْمٍ)۳ به «متعمّد» تفسیر گردیده،۴ و «ألم تر» در آیه (أَلَمْ تَرَ کَیْفَ فَعَلَ رَبُّکَ...)۵ به معنای «ألم تعلم» معنا شده است.۶ این گونه روایات تفسیری را میتوان «تفسیر لفظی» نامید.
۲. توضیح مفاهیم کلیدی
برخی دیگر از روایات این دسته، به روشن نمودن عناصر کلیدی و مفاهیم کانونی آیه میپردازند، مانند تفسیر «استدراج» در آیه (سَنَسْتَدْرِجُهُم مِّنْ حَیْثُ لاَ یَعْلَمُونَ).۷ در روایتی آمده است که امام کاظم علیه السلام در باره این آیه فرمود:
۰.یُجَدِّدُ لَهُم النِّعَمَ مع تَجدیدِ المَعاصی.۸
۰.با جدید شدن گناهان، نعمتهای تازهای به آنان میدهد.
از امام علی علیه السلام نقل شده که در تفسیر طهارت در آیه تطهیر۹ فرمود:
۰.فَقَد طَهَّرَنا اللّهُ مِنَ الفَواحِشِ ما ظَهَرَ مِنها وَ ما بَطَنَ، فَنَحنُ عَلیٰ مِنهاجِ الحَقّ.۱۰
۰.خداوند ما را از زشتیهای پیدا و پنهان پاک کرده است، پس ما راه حقّ را مىپوییم.
همچنین در تبیین «محو و اثبات» در آیه (یَمْحُوا ٱللَّهُ مَا یَشَاءُ وَ یُثْبِتُ)۱۱ از پیامبر صلی الله علیه و اله چنین نقل شده است:
