بزرگترین قرینههای دال بر مراد و مقصود گوینده میداند. او نادیده گرفتن سیاق را موجب اشتباه کردن و به اشتباه افکندن دانسته است.۱ برخی از قرآنپژوهان معاصر نیز فصل مبسوطی را به شناسایی گونهها و کارکردهای سیاق اختصاص دادهاند.۲
بسیاری از تفسیرهای کهن و معاصر نیز به صورت اجمالی، به نقش سیاق توجّه داشته و از آن بهره بردهاند. در این میان، تفسیر گرانسنگ المیزان، نمونههای خوبی برای توجّه به سیاق و استفاده از آن برای فهم معنا و کشف دلالتهای نهفته، تعیین مصداق، تبیین مجملات و تخصیص و تقیید عام و خاصهای قرآن، به دست میدهد.۳
کارکرد دیگر سیاق متنی، جلوگیری از تقطیع نادرست و تحمیل آرای ناروا بر قرآن و تفسیر به رأی است. نمونههای رایج این معنا، عبارت (لَا تَقْرَبُوا ٱلصَّلَوٰةَ) است که تنها با توجّه به بقیه آیه (یا أَیهَا الَّذِینَ آَمَنُوا لَا تَقْرَبُوا الصَّلَاةَ وَ أَنْتُمْ سُکارَى حَتَّى تَعْلَمُوا مَا تَقُولُونَ…)،۴ مفهومی پذیرفتنی خواهد داشت.
آیه (فَوَیلٌ لِلْمُصَلِّینَ) نیز تنها با در نظر آوردن دو آیه پس از آن: (الَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ * الَّذِینَ هُمْ یُرَاءُونَ وَ یَمْنَعُونَ الْماعُون)۵ معنای مقبولی دارد. توجّه به سیاق آیه، همچنین از بدفهمی جلوگیری میکند و مانع استدلالهای نادرست به آیاتی است که از جای خود بیرون آورده شدهاند. برای نمونه، جبرگرایان آیه (وَ اللَّهُ خَلَقَکمْ وَ مَا تَعْمَلُون)۶ را این گونه معنا کردهاند که: «خداوند شما را و آنچه میکنید، آفرید» و آن را دلیلی بر نگرش
1.. البرهان فی علوم القرآن: ج۲ ص۲۲۰.
2.. ر.ک: روش‌شناسی تفسیر قرآن: ص۱۱۹ ـ ۱۴۴.
3.. برای نمونه، ر.ک: المیزان فی تفسیر القرآن: ج۱ ص۱۹و ۱۱۱، ج۴ ص۷ و ۳۷۰، ج۸ ص۱۳۲ و ۲۱۰، ج۱۳ ص۱۸۶ و ۲۴۴ و ۳۰۷، ج۱۴ ص۴۳، ج۱۶ ص۱۰۱.
4.. (اى کسانى که ایمان آوردهاید! در حال مستى به نماز نزدیک نشوید، تا زمانى که بدانید چه مىگویید). نساء: آیۀ ۴۳.
5.. (پس واى بر نمازگزاران! آنان که از نمازشان غافلاند، آنان که ریا مىکنند، و از [دادن] زکات [و وسایل و مایحتاج زندگی] خوددارى مىورزند). ماعون: آیۀ ۴ تا ۷.
6..(در حالی که خداوند، شما و آنچه را می‌سازید، آفریده است). صافّات: آیۀ ۹۶.
