فرمود: «روح بزرگ‌تر از جبرئیل است و نه آن گونه که می‌پنداری».

۲.أسباطُ بنُ سالمٍ عَن أبی عَبدِ اللّهِ علیه السلام: «خَلقٌ أَعظَمُ مِن جَبرَئیلَ و میکائیلَ، مَعَ الأئمَّةِ یُفَقِّهُهُم، وَ هوَ مِنَ المَلَکوتِ مِنَ القُدرَةِ».^۱

۰.امام صادق علیه السلام فرمود: «آفریده‌ای بزرگ‌تر از جبرئیل و میکائیل است. همراه امامان علیهم السّلام است و آنان را دانا می‌کند، و او از ملکوت است، از قدرت [ِ الهی]».

دو روایت دیگر نیز در کتاب‏های حدیث کهن شیعی هستند که با وجود تفاوت‏های متنی، مضمون مشترکی دارند:

۱.عنه [=أحمَدَ بنِ أبی عَبدِ اللّهِ البَرقی] عَنِ الوَشّاءِ، عَن عَلیِّ بن أبی حَمزَة، عَن أبی بصیر، عَن أبی عَبدِ اللّه علیه السلام... قلتُ: وَ الرُّوحُ لَیسَ هوَ جَبرَئیلُ؟ قالَ: «لا، الرَّوحُ خَلقٌ أَعظَمُ مِن جَبرَئیل. إنّ جَبرائیلَ مِنَ المَلائِکَةِ و إنّ الرُّوحَ خَلقٌ أعظَمُ مِنَ المَلائِکَةِ. ألیسَ یَقولُ اللّهُ تَبارکَ وتَعالى: (تَنَزَّلُ ٱلْمَلَائِکَةُ وَ ٱلرُّوحُ)^۲.^۳

۲.[مُحَمَّدُ بنُ حَسنِ الصَّفارِ:] حَدَّثَنا مَحَمّدُ بن عَبدِ الحَمیدِ عَن مَنصور بن یُونُس عن أبی بَصیر قالَ: قلتُ: لأبی عَبدِ اللّهِ علیه السلام: جُعِلتُ فَداکَ! عَن قَول اللّهِ تَبارک و تَعالى (وَ کَذَٰلِکَ أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ رُوحًا مِّنْ أَمْرِنَا مَا کُنتَ تَدْرِى مَا ٱلْکِتَابُ وَ لَا ٱلْإِیمَانَ…).^۴ قالَ: «یا أبا مُحمّدٍ! خَلقٌ ـ وَ اللّهِ ـ أعظَمُ مِن جَبرَئیلَ و میکائیلَ، وقَد کانَ مَعَ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و اله یُخبِرُهُ و یُسَدِّدُه، و هَو مَعَ الأئمّةِ یُخبِرُهم و یُسَدَّدُهُم».^۵

خود منسوب نمود و فرمود: (بَیْتِىَ)^۱ و (نَفَخْتُ فِیهِ مِن رُّوحِى).^۲

ملا صالح سپس به ضعف «عبد اللّٰه بن بحر» اشاره می‌کند و می‏گوید:

۰.او یک راوی کوفی و ضعیف است، امّا ضعفش به صحّت مضمونیِ این حدیث زیانی نمی‏رساند؛ زیرا آن با عقل و نقل پشتیبانی می‏شود.^۳

نمونه نخست. برای ارائه یک نمونه، از میان تفاسیر شیعی، به همان مسئله و مفهوم «روح» باز می‏گردیم. روایتی مرسل از عیّاشی، «روح» را آفریده‏ای بزرگ می‏داند که متفاوت از جبرئیل علیه السلام و دیگر فرشتگان بزرگ الهی است. متن روایت چنین است:

۰.عن أبی بصیر قال: سمِعتُ أبا عبدِ اللّهِ علیه السلام یقولُ: (یَسئَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِن أَمرِ رَبِّی).^۴ قال: «خَلقٌ عظیم أعظَمُ مِن جَبرَئیلَ و میکائیلَ لَم یَکُن مَعَ أحَدٍ مِمَّن مَضَى غَیرَ مُحَمَّدٍ ـ علیه و آله السّلامُ ـ و مَعَ الأئِمَّةِ یُسَدِّدُهُم».^۵

۰.ابو بصیر گوید: شنیدم که امام صادق علیه السلام در باره آیه (از تو در باره روح می‌پرسند. بگو: روح، از امر پروردگار من است) فرمود: «[روح] آفریده‌ای بزرگ است که از جبرئیل علیه السلام و میکائیل علیه السلام نیز بزرگ‌تر است. همراه با هیچ یک از پیشینیان نبوده، جز محمّد ـ که درود بر او و خاندانش باد ـ و نیز با ائمّه علیهم السّلام همراه است و آنان را استوار [و به دور از لغزش] نگاه می‌دارد».

ما در جست و جو نتوانستیم به روایتی دست یابیم که سندش طبق دیدگاه رایج رجال‏شناسان، معتبر تلقّی شود؛ امّا چند روایت مشابه یافتیم که به صحّت این مضمون اطمینان می‌آورد. عیّاشی خود بلافاصله، دو روایت مرسل دیگر آورده است:

۱.أبو أیّوبَ الخَزّازُ قالَ: «أَعظَمُ مِن جَبرَئیلَ و لَیسَ کَما ظَنَنتَ».^۶