89
جستارهایی در مدرسه کلامی کوفه

۶. شیخ حر عاملی، محمد‌بن‌حسن، الإیقاظ من‌الهجعة بالبرهان علی ‌الرجعة، تهران: نوید، ۱۳۶۲ش.

۷. علامه حلی، حسن‌ بن ‌یوسف، رجال‌ العلامه حلی، نجف اشرف: دارالذخائر، ۱۴۱۱ق.

۸. حیدری، احمدعلی، «معرفی «کلام و جامعه» اثر فان اس.»، فصلنامه هفت آسمان، ش۲۴، ۱۳۸۳ش.

۹. خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال‌ الحدیث، بیروت: منشورات مدینة ‌العلم، ۱۴۰۳ق.

۱۰. رضایی، محمدجعفر، «امتداد جریان فکری هشام‌ بن‌ حکم تا شکل‌گیری مدرسه کلامی بغداد»، فصلنامه نقدونظر، ش۶۵، ۱۳۹۱ش.

۱۱. زراری، ابوغالب احمد بن محمد، رساله ابی غالب زراری الی ابن ابنه فی ذکر آل أعین، تحقیق: محمدرضا حسینی، قم: مرکز البحوث والتحقیقات الإسلامیة، ۱۳۶۹ق.

۱۲. سبحانی، محمدتقی، «کلام امامیه ریشه‌ها و رویش‌ها»، فصلنامه نقدونظر، ش۶۵، ۱۳۹۱ش.

۱۳. شوشتری، محمد تقی، قاموس الرجال، قم: موسسة النشر اسلامی التابعة لجامعة المدرسین، ۱۴۱۹ق.

۱۴. صفار، محمد‌بن‌حسن، بصائرالدرجات فی فضائل آل محمد صلی الله علیه و اله، تصحیح: محسن کوچه‌باغی، قم: مکتبة آیةاللّه المرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.

۱۵. شیخ صدوق، محمد بن علی، توحید، تصحیح: هاشم حسینی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، ۱۳۹۸ق.

۱۶. ______، معانی‌الأخبار، تصحیح: علی اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، ۱۴۰۳ق.

۱۷. شیخ طوسی، محمد بن حسن، رجال‌ الطوسی، قم: موسسة النشر اسلامی التابعة لجامعة المدرسین، ۱۳۷۳ش.

۱۸. عده‌ای از علما، الأصول‌ الستة عشر، قم: ‌دار الشبستری، ۱۳۶۳ش.

۱۹. فان‌اس، جوزیف، علم الکلام والمجتمع فی‌القرنین الثانی والثالث للهجره، ج۱، ترجمه سالمه صالح، بیروت - بغداد: منشورات الجمل، ۲۰۰۸م.

۲۰. کشی، محمد‌بن‌عمر، رجال کشی‌- اختیار‌معرفة الرجال‌ (با تعلیقات ‌میر‌داماد استرآبادی)، قم: موسسة ‌آل البیت علیهم السلام، ۱۳۶۳ش.

۲۱. کلینی، محمد بن ‌یعقوب، الکافی، ج۱، تصحیح: علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران: دار الکتب الاسلامیة، ۱۴۰۷ق.

۲۲. نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم: موسسة النشر اسلامی التابعة لجامعة المدرسین بقم المشرفة، ۱۳۶۵ش.

۲۳. هلالی، سلیم ‌بن ‌قیس، کتاب سلیم ‌بن ‌قیس، تصحیح: محمد انصاری زنجانی، قم: الهادی، ۱۴۰۵ق.


جستارهایی در مدرسه کلامی کوفه
88

و به‌خوبی به کار بستند. از مهم‌ترین دغدغه‌های ایشان التزام به منابع وحیانی و عدم تکیه بر خِرَد بشری و نظریه‌پردازی بود که البته، خرد‌ورزی در چارچوب دین و با رهنمود امام معصوم در پیشانی تلاش این جریان می‌درخشد. همین التزام سبب شد تا - بر خلاف متکلمان مشهور- کمتر لغزشی از آنها ثبت شود. این روند و رویکرد از سوی شاگردان و اندیشمندان نسل‌های پسین وابسته به این جریان پی گرفته شد. از این‌رو، می‌توان گفت نقل روایات دربرگیرنده مباحث پُرچالش بین مذاهب - با عنایت به این که بسیاری از این مباحث در قالب پرسش از امام علیه السلام مطرح شده‌اند - از‌ آگاهی‌های این افراد خبر می‌دهد که ‌نظریه‌هایی را که با آموزه‌های امامیه هم‌سو نبودند رصد می‌کردند و پرسش‌های ظریف و دقیق آنان از امام علیه السلام، گویای احتیاط و وسواس آنان است که مبادا از چارچوب حقیقت دین خارج شوند.

گزارش مناظره‌های بجا مانده از ‌برخی از این اصحاب این سخن را تأیید کرده، افزون بر نشان دادن توان و تسلط بالای اینان در مقابله با مخالفین، چهره کلامی ایشان را بیش از پیش نمایان می‌سازد؛ زیرا مناظره با خصم در حضور امام صادق علیه السلام و با نظارت ایشان به‌مثابه کارگاه عملی‌ای بود که در نزد استاد انجام‌ می‌شد و آن حضرت در همان جلسه رفع اشکال می‌کردند. چنان که گزارش مناظره‌ این گروه نزد امام صادق علیه السلام به مانند جلسه کنفرانس دانش‌پژوه در کلاس بوده و تحسین امام را برمی‌انگیخت. نام‌های برخی آثار نوشته‌شده به دست این گروه جلوه دیگری از تلاش‌های کلامی جریان محدث-متکلمان است.

کتاب‌نامه

۱. ابن ابی زینب، نعمانی، الغیبة، تصحیح: علی اکبر غفاری، تهران: نشر صدوق، ۱۳۹۷ق.

۲. اشعری، ابوالحسن، مقالات الاسلامیین، تصحیح: هلموت ریتر، آلمان- ویسبایدن: انتشارات فرانز شتاینر، ۱۴۰۰ق-۱۹۸۰م.

۳. اقوام کرباسی، اکبر، «مدرسه کلامی کوفه»، فصلنامه نقدونظر، ش۶۵، ۱۳۹۱ش.

۴. برقی، احمد‌بن‌محمد، رجال‌ البرقی- الطبقات، تحقیق: محمد بن‌حسن طوسی و حسن مصطفوی، تهران: دانشگاه تهران، ۱۳۴۲ش.

۵. ذهبی، محمد، سیر اعلام‌ النبلاء، تحقیق: حسین الأسد، بیروت: موسسة الرسالة، ۱۴۱۳ق.

  • نام منبع :
    جستارهایی در مدرسه کلامی کوفه
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران؛ زیر نظر محمدتقی سبحانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 35551
صفحه از 572
پرینت  ارسال به