دستاورد همین یادداشت‌ها بوده است. کتاب فی‌الإمامة عبداللّه بن مسکان۱ نمونه دیگری از همین‌گونه است که در کنار روایات اعتقادی فراوان ابن مسکان از تلاش او در زمینه امام‌شناسی پرده برمی‌دارد.
افزون بر این اندیشوران، برخی اندیشمندان امامیه نیز بوده‌اند که هر‌چند نامِ نگاشته‌های آنان در نشان دادن محتوای کتاب و رویکردهای کلامی آنان صراحت ندارد، ولی با پیوست کردن شواهد دیگر می‌توان حدس زد که محتوای برخی این آثار در زمینه اعتقادات بوده و یا دست‌کم بخشی از آن به مباحث اعتقادی اختصاص داشته است. از جمله این آثار می‌توان به مسائل التلمیذ حماد بن عیسی۲ اشاره کرد که شواهد - به شکل انباشتی - این گمانه را درباره او تقویت می‌کنند که بخشی از این اثر دربردارنده مباحثی ناظر به اعتقادات امامیه بوده است.
ابومحمد حماد بن عیسی‌الجهنی متولد کوفه و از یاران امام صادق، امام کاظم و امام رضا علیهم السلام بود و در زمان امام جواد علیه السلام - در سال ۲۰۹ هجری - چشم از جهان فروبست.۳ او هفتاد روایت از امام صادق علیه السلام آموخته بود که به گفته او تنها بیست روایت برای یاری او در رفع شک و شبهه‌هایش بس بود.۴ نجاشی به‌صراحت نقل کرده که او کتابی داشته که در آن نکاتی در باب منفعت اعضای انسان و حیوان آمده بود و در بخشی از آن، فصول مهمی از مباحث کلامی آمده بود که این مسائل در قالب پرسش‌هایی بودند که او از امام جعفر صادق علیه السلام پرسیده بود و پاسخ گرفته بود.۵ به نظر می‌رسد اینها همان مسائلی بودند که خود او گفته بود هرگاه شکی پدید می‌آمد، به روایاتی که از امام علیه السلام داشتم مراجعه می‌کردم، شکّم برطرف می‌شد.
جمع‌بندی
داده‌های تاریخی به‌روشنی نشان می‌دهند که گروهی از اصحاب ائمه علیهم السلام افزون بر پژوهش فقهی و پافشاری بر این بخش از دین - در کنار متکلمان برجسته - فعالیت کلامی نیز داشته‌اند و در پرتو آموزه‌های صادِقَین علیهما السلامبا آموزه‌های امامیه آشنا شده و راه‌های تبیین و دفاع از آن را به نیکی آموخته
