515
جستارهایی در مدرسه کلامی کوفه

تبیین معنایی علمای ابرار با تأکید بر جریانات فکری اصحاب ائمه علیهم السلام

محمد جعفر رضایی۱

مقدمه

اصطلاح «علمای ابرار» هرچند پیش از این نیز در برخی کتاب‌های رجالی و غیررجالی شیعه به‌عنوان دیدگاه برخی اصحاب ائمه علیهم السلام۲ به کار برده شده است، ولی طرح دوباره این اصطلاح با بهره‌برداری خاص از آن توسط سید حسین مدرسی طباطبایی در کتاب مکتب در فرآیند تکامل به احیای دوباره آن در جامعه علمی انجامید. او در یکی از فصل‌های این کتاب که هنگامی به تبیین جریان غلو، تقصیر و اعتدال در میان اصحاب ائمه علیهم السلام می‌پردازد، دیدگاه عبداللّه‌ بن ابی یعفور را مبنی بر این که ائمه علیهم السلام عالمانی پرهیزکار و متقی (علماء ابرار اتقیاء) هستند، در تقابل با دیدگاه معلی بن خنیس که ایشان را نبی می‌دانست، نماینده جریان اعتدالی امامیه در آن دوران معرفی می‌کند.۳ برداشت نویسنده از این سخن آن است که این گروه (عبداللّه‌ بن ابی یعفور و پیروانش) مقام‌هایی مانند عصمت، علم خطاناپذیر و... را برای ائمه علیهم السلام نمی‌پذیرفتند. البته، همان‌طور که گفتیم این تنها برداشت او نبوده، بلکه برخی رجالیان نیز همین سخن را گفته‌اند، اما با این تفاوت

1.عضو هیأت علمی پژوهشگاه قرآن و حدیث قم.

2.. زین الدین بن علی، حقائق الایمان، ص‌۱۵۰-۱۵۱؛ بحرالعلوم، الرجال، ج‌۳، ص‌۲۲۰-۲۲۱؛ مامقانی، مقباس الهدایه، ج۲، ص‌۳۹۷-۳۹۸؛ خواجویی، الفوائد الرجالیه، ص‌۲۷۶.

3.. مدرسی طباطبایی، مکتب در فرآیند تکامل، ص‌۷۳- ۷۷.


جستارهایی در مدرسه کلامی کوفه
514

۵۰. کشی، ابوعمرو محمد بن عمر بن عبدالعزیز، معرفة الرجال، اختیار شیخ طوسی در اختیار معرفة الرجال، به کوشش حسن مصطفوی، قم: مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ۱۳۸۲ش.

۵۱. کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الکافی، به کوشش علی اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۸ق.

۵۲. مامقانی، عبداللّه‌، تنقیح المقال فی علم الرجال، نجف: مطبعة المرتضویه، ۱۳۵۲.

۵۳. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، تهران: دارالکتب الاسلامیه، بی‌تا.

۵۴. مدرسی طباطبایی، حسین، میراث مکتوب شیعه از سه قرن نخستین هجری، قم: کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران، ۱۳۸۳ش.

۵۵. مرزبانی خراسانی، مختصر أخبار شعراء الشیعة، به کوشش الشیخ محمد هادی الأمینی، بیروت: شرکة الکتبی للطباعة والنشر والتوزیع، ۱۴۱۳ق -۱۹۹۳م.

۵۶. مقدسی، مطهر بن طاهر، البدأ والتأریخ، به کوشش کلمان هوار، بغداد: مکتبة المثنی، بی‌تا.

۵۷. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۷ش.

۵۸. نجاشی، ابوالعباس احمد بن علی بن احمد، فهرست اسماء مصنفی الشیعه، مشهور به رجال نجاشی، به کوشش سیدموسی شبیری زنجانی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۳ق.

۵۹. نمازی شاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، تهران: نشر شفق، ۱۴۱۲ق.

  • نام منبع :
    جستارهایی در مدرسه کلامی کوفه
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران؛ زیر نظر محمدتقی سبحانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 35419
صفحه از 572
پرینت  ارسال به