471
جستارهایی در مدرسه کلامی کوفه

شماره شده‌اند.۱

بنا به گزارش کشّی، أبو محمد مسعدة بن صدقة عبدی نیز بتری دانسته شده است. وی از اصحاب امام باقر و امام صادق علیهما السلامشمرده شده که از ابوعبداللّه‌ علیه السلام و عدی بن حاتم روایت نقل کرده و جعفر بن عبداللّه‌ و هارون بن مسلم از او حدیث نقل کرده‌اند. برخی رجالیان او را عامی و از اهل ‌سنت دانسته‌اند، هرچند از او در کتب روایی شیعه روایات متعددی وجود دارد.۲

همچنین در نظر کشّی، أبوبکر عباد بن صهیب تمیمی کلبی یربوعی بصری از اصحاب امام باقر و امام صادق علیهما السلامکه برخی او را عامی دانسته‌اند نیز از فرقه بتریه بوده است. او از امام صادق علیه السلام و حسن بن محبوب نقل روایت کرده و أحمد بن عیسى علوی از او روایت نقل کرده‌ است.۳

نتیجه‌

مرجئه شیعه اصطلاحی است که برای نخستین بار در فرمایش امام صادق علیه السلامظهور و بروز یافت. محققان تاریخ فکر و اندیشه در واکاوی و بازخوانی این گروه، هریک مسیر‌های گوناگونی پیموده‌اند. برخی آن را تنها اتهامی دانسته‌اند که مفوّضه و غُلات برای بدنام کردن مخالفان خود از آن بهره برده‌اند. برخی دیگر اصطلاح مرجئه شیعه را شیعیانی می‌دانند که چونان مرجئه اهل سنت، عمل را خارج از دایره ایمان ترسیم می‌کنند؛ اما این نوشته نشان داد که بر خلاف این دو ایده، مرجئه شیعه جریانی است که به واسطه کوتاهی ورزیدن در حق امیرالمؤمنین علیه السلامخود را از جامعه شیعی کوفه متمایز کردند. این جریان در واقع، با پذیرش افضلیت امام علی علیه السلام خلافت خلفای نخستین را هم می‌پذیرد و عملاً برای پندار سنیان در مسئله امامت و خلافت، ‌تن‌پوشی از اعتقاد شیعه ارائه می‌کند. همچنین نشان داده شد که این گروه در مصادر و منابع با عنوان بتریه نیز شناسانده شده‌اند. اضافه این که در روایات اهل‌بیت علیهم السلاماین گروه به‌عنوان جریانی قابل قبول و

1.. همان؛ کشّی، رجال، ص‌۳۹۰؛ کلینی، الکافی، ج‌۸، ص‌۲۳۳؛ شیخ صدوق، کتاب من لایحضره الفقیه، ج‌۴، ص‌۱۷۴.

2.. نک: کشّی، رجال، ص‌۳۹۰ و نیز نک: خوئی، معجم رجال الحدیث، ج‌۱۸، ص‌۱۳۵-۱۳۹؛ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج‌۶، ص‌۱۷۷و۱۹۸؛ ج‌۷، ص۲۱۱، ۲۲۶، ۲۳۲ و۴۰۵ و...؛ کلینی، الکافی، ج‌۱، ص۵۴، ۵۷-۵۸، ۶۰، ۴۰۱ و۴۰۵، ج‌۲، ۱۱۷، ۱۲۱، ۱۶۸، ۲۱۹ و۲۵۸، ج‌۵، ص۸۹، ۱۰۱، ۲۸۹، ۲۹۸، ۳۱۳ و ۳۱۶ و...؛ شیخ طوسی، الاستبصار، ج‌۴، ص‌۱۱۳-۱۰۲؛ ج‌۳، ص‌۷ و... .

3.. حلی، خلاصة الاقوال، ص‌۲۴۱؛ کشّی، رجال، ص‌۳۹۱؛ کلینی، الکافی، ج‌۱، ص‌۴۹.


جستارهایی در مدرسه کلامی کوفه
470

به حدیث او چندان توجهی نمی‌شود.۱ شیخ طوسی وی را بتری دانسته است.۲ عمرو بن قیس ماصر۳ و أبابصیر یوسف‌ بن حارث - از اصحاب امام باقر علیه السلام-۴ که شیخ طوسی و ابن داوود هر دو را جزء بتریه شمرده‌اند.

عمروبن خالد واسطی، از اصحاب امام باقر علیه السلامکه در کتب روایی شیعه از او روایاتی وجود دارد. وی از امام باقر علیه السلام، ابوهاشم رمانی و زید بن علی روایت نقل کرده و از او حسین بن سعید اهوازی، حسین بن علوان، أبان بن عثمان، ابی‌اسحاق سبیعی و دیگران حدیث نقل کرده‌اند. او را نیز بتری دانسته‌اند.۵ ابومحمد غیاث‌ بن ابراهیم تمیمی اسدی بصری از اصحاب امام باقر و امام صادق علیهما السلام۶ یا تنها از اصحاب امام باقر علیه السلام۷ که بتری شمرده شده است.۸

قیس بن ربیع از یاران امام باقر و امام صادق علیهما السلام نیز بنا به نظر شیخ طوسی، بتری بوده است.۹

محمد بن زید بن خطاب که بنا بر نقلی در زمان رسول خدا به دنیا آمده و احتمالاً برادرزاده عمر بن خطاب است نیز در شمار بتریه ذکر شده است.۱۰

أبوعتاب/ أبوغیاث منصوربن معتمر سلمی کوفی از اصحاب امام باقر و امام صادق علیهما السلام۱۱ و مقاتل‌ بن سلیمان بجلی یا بلخی، صاحب تفسیر و از اصحاب امام باقر و امام صادق علیهما السلام که از امام صادق علیه السلام نقل روایت کرده و حسن بن محبوب نیز از او روایت کرده است نیز از بتریه

1.. کشّی، رجال، ص‌۳۹۰.

2.. شیخ طوسی، رجال، ص‌۱۴۲.

3.. همان، کشّی، رجال، ص‌۳۹۰.

4.. شیخ طوسی، رجال، ص‌۱۵۰؛ کشّی، رجال، ص‌۳۹۰.

5.. شیخ طوسی، رجال، ص‌۱۴۲؛ و نیز نک: علامه حلی، خلاصة الاقوال، ص‌۴۸۸؛ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج‌۱، ص۳۳۳، ۳۴۲، ۴۴۱-۴۴۳، ج‌۷، ص۲۵۱، ۲۲۳، ۳۱۷و۳۵۸ و...؛ کلینی، الکافی، ج‌۳، ص‌۲۱۱ و۲۱۳؛ ج‌۴، ص۹۲؛ ج‌۶، ص‌۳۹۸ و...؛ شیخ طوسی، الاستبصار، ج‌۱، ص‌۲۰۱، ۲۰۳، ۲۱۵، ۳۵۰و۳۵۴؛ ج‌۳، ص۶۵، ۱۳۵، ۱۴۲، ۱۹۷و۲۲۱ و... .

6.. شیخ طوسی، رجال، ص‌۱۴۲.

7.. خوئی، معجم رجال الحدیث، ج‌۱۳، ص‌۲۳۱-۲۳۲.

8.. همان.

9.. شیخ طوسی، رجال، ص‌۱۴۳؛ کشّی، رجال، ص‌۳۹۰.

10.. شیخ طوسی، رجال، ص‌۱۴۶.

11.. همان.

  • نام منبع :
    جستارهایی در مدرسه کلامی کوفه
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران؛ زیر نظر محمدتقی سبحانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 35437
صفحه از 572
پرینت  ارسال به