تقدم زراره بر دیگر امامیه در مباحث علمی از جمله کلام است. این نکته را همانگونه که پیشتر بدان اشاره شد، میتوان در کلام نجاشی دید؛ او زراره را «شیخ أصحابنا فی زمانه و متقدمه» معرفی کرده است.۱
از دیگر شخصیتهای کلامی خاندان اعین، حمران بن اعین است که برای شناخت آموزههای کلامی ائمه علیهم السلامتلاش بسیار کرد. تلاش علمی او، در آثار روایی بهجامانده از او کاملاً نمایان است؛ بهطوریکه بیشترین روایات وی، در عرصه مسائل اعتقادی است.۲ نکته قابل توجه دیگر آنکه، شمار بالایی از روایات اعتقادی او در قالب پرسش از امام علیه السلام است. این پرسشگری، نشان از دغدغههای کلامی حمران دارد. برای مثال، حمران از مسئله «خلود در جهنم» پرسش کرده است.۳ همینطور او از معنای (بَدِیعُ السَّماواتِ وَالْأَرْضِ)۴ و (قَضى أَجَلًا وَأَجَلٌ مُسَمًّى عِنْدَهُ) پرسش کرده است.۵ او همچنین از امام باقر علیه السلام در اینباره که آیا ایشان همان قائم علیه السلامهستند، پرسیده است.۶
از دیگر نشانههای گرایش کلامی حمران، مناظرههای اوست. در کتب تراجم و روایی چندین مناظره برای حمران ثبت شده است در یکی از این مناظرهها، مردی از شام به نزد امام صادق علیه السلاممیآید و از او درخواست مناظره میکند. امام صادق علیه السلاماز شاگردانش میخواهد که با او مناظره کنند و یکی از مناظرهکنندگان حمران است. حمران در این مناظره موفق میشود مرد شامی را شکست دهد و امام صادق علیه السلام پس از شکستِ مرد شامی، در مقام ارزیابی مناظره اصحابش از همه آنها - بهجز حمران و هشام بن حکم - اشکالاتی میگیرد، ولی از حمران و هشام بدون هیچ اشکالی تقدیر میکند۷ که این امر نشاندهنده آن است که حمران افزون بر اینکه کلام میدانسته است، روش و محتوای مناظره او نیز بیاشکال بوده است.
همچنین در مجلس مناظرهای دیگر، حمران صحبت نمیکند تا اینکه امام صادق علیه السلام از او
1.. نجاشی، رجال نجاشی، ص۱۷۵.
2.. در منابع روایی حمران تنها ۱۷ روایت فقهی دارد و این در حالی است که از او بیش از ۴۰ روایت اعتقادی بدون تکرار در منابع حدیثی موجود است.
3.. حسین بن سعید اهوازی، الزهد، ص۹۸.
4.. صفار، بصائر الدرجات، ص۱۱۳.
5.. کلینی، کافی، ج۱، ص۱۴۷.
6.. نعمانی، الغیبه، ص۲۱۵.
7.. کلینی، کافی، ج۱، ص۱۷۱-۱۷۳.