355
جستارهایی در مدرسه کلامی کوفه

۲. ابن حیون، نعمان بن محمد مغربی، دعائم الاسلام و ذکر الحلال و الحرام والقضایا والاحکام، تحقیق: فیضی آصف، قم: مؤسسه آل البیت، ۱۳۸۵ق، چاپ دوم.

۳. ابن کثیر، أبو الفداء اسماعیل بن عمر، بیروت: دار الفکر، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۶م.

۴. ابن ابی جمهور احسائی، محمد بن زین الدین‏، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، تحقیق: مجتبی عراقی، قم: ‌دار سیدالشهداء للنشر، ۱۴۰۵ق.

۵. اقوام کرباسی، اکبر، مرجئه شیعه، در دست چاپ.

۶. بغدادی، عبدالقادر، ‌الفرق بین الفرق، بیروت: دارالآفاق الجدیده، ۱۹۷۷م.

۷. _________، اصول الدین، بیروت: ‌دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۱ق، چاپ سوم.

۸. بلاغی نجفی، محمد جواد، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، قم: بنیاد بعثت، ۱۴۲۰ق.

۹. حلّی، حسن بن یوسف بن مطهّر، خلاصة الأقوال، تحقیق: جواد قیومی، قم: مؤسسة نشر الفقاهه، ۱۴۱۷ق.

۱۰. شریف الرضی، نهج البلاغه، تصحیح: صبحی صالح.

۱۱. شهرستانی، ابوالفتح محمد بن عبدالکریم، الملل والنحل، تحقیق: محمد امیر مهنا، بیروت: دار‌‌‌المعرفه، ۱۴۱۴ق.

۱۲. شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه، التوحید، تحقیق: هاشم حسینی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی لجماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة، ۱۳۹۸ق.

۱۳. ______، علل الشرایع، قم: مکتبة الداوری، ۱۳۸۵ق.

۱۴. ______، کمال الدین و تمام النعمة، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران: ‌دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۹۵ق، چاپ دوم.

۱۵. ______، معانی الاخبار،‌ تحقیق: علی اکبر غفاری، قم: مؤسسه النشر الاسلامی لجماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة، ۱۴۰۳ق.

۱۶. شیخ طوسی، محمد بن الحسن، الرجال، تحقیق: جواد قیومی، قم: مؤسسه نشر الفقاهه، ۱۴۱۵ق.

۱۷. ______، اختیار معرفة الرجال، تحقیق: حسن مصطفوی، مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، ۱۴۰۹ق.

۱۸. شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، المسائل السرویّه، قم: الموتمر العالمی للشیخ المفید، ۱۴۱۳ق.

۱۹. ______، الاختصاص، قم: الموتمر العالمی للشیخ المفید، ۱۴۱۳ق.

۲۰. صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، تحقیق: محسن کوچه باغی، قم، مکتبة آیة اللّه المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ق، چاپ دوم.

۲۱. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسه النشر الاسلامی لجماعة


جستارهایی در مدرسه کلامی کوفه
354

در این مورد پیش می‌آید، ابن ابی عمیر اصرار دارد که امام، مالک تمام زمین است و ابومالک مخالف این نظر است و بر این باور است که املاک مردم به خودشان تعلق دارد و تنها آنچه خداوند از خمس و فیئ و غنیمت قرار داده، به امام تعلق دارد. آنها هر دو راضی شدند که داوری را به هشام بن حکم واگذارند؛ اما هشام بر طبق سخن ابومالک فتوا داد، اما ابن ابی عمیر آن فتوا را رد کرد و بر سر این موضوع میانه‌‌‌اش با هشام تیره شد.۱

نتیجه‌گیری

اندیشمندان و محدثان شیعه در کوفه درباره تعریف امامت انگاره‌‌‌های مشترکی داشته و بر این باورند که امامت مقامی بسیار والا و حتی بسی بالاتر از مقام نبوت و رسالت است. آنان مهم‌‌‌ترین مؤلفه مقام امامت را وجوب پیروی و اطاعت مستقل از امام می‌‌‌دانستند که با تفویض دین رابطه‌‌‌ای مستقیم دارد. از این‌رو، لازم است که خداوند این وجوب در اطاعت را برای امام جعل و نصب کند. البته، بزرگان اصحاب امامیه در کوفه در پاره‌‌‌ای از ویژگی‌های امامت نظیر گستره منابع علم امام به ویژه علم الهامی، گستره ولایت و نوع نگاه به مسئله عصمت با یک‌دیگر اختلافاتی داشته‌‌‌اند. بیشتر این اختلافات به نگرش اندیشمندان و روش کلامی آنان بستگی داشت. در این میان جریان کلامی هشام بن حکم به‌دلیل مستدل کردن مسائل امامت به استدلال‌های عقلی، در نهایت، دیدگاهی خاص ارائه کرد که نسبت به باور جریان اکثریت و محدثان امامیه - در غالب موارد - دیدگاهی حداقلی به‌حساب می‌آيد. جریان هشام با ردّ علم الهامی امام و محدود مطرح کردن گستره ولایت امام، دیدگاهی حداقلی ارائه کردند، اما در مسئله عصمت به‌دلیل عقلی‌سازی آن گستره عصمت امام را بسیار وسیع می‌‌‌دانستند.

کتاب‌نامه

۱. اشعری قمی، سعد بن عبداللّه، المقالات و الفرق، تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگى، ۱۳۶۰ش، چاپ دوم.

1.. کلینی، الکافی، ج۱، ص‌۴۰۹-۴۱۰.

  • نام منبع :
    جستارهایی در مدرسه کلامی کوفه
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران؛ زیر نظر محمدتقی سبحانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 35630
صفحه از 572
پرینت  ارسال به