1.. در مورد این تقابل نک: «أَبِی بَكْرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْحَضْرَمِی قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلامیقُولُ: «یهْلِكُ أَصْحَابُ الْكَلَامِ، وَینْجُو الْمُسَلِّمُونَ، إِنَّ الْمُسَلِّمِینَ هُمُ النُّجَبَاءُ، یقُولُونَ: هَذَا ینْقَادُ وَهَذَا لَا ینْقَادُ، أَمَا وَاللَّهِ لَوْ عَلِمُوا كَیفَ كَانَ أَصْلُ الْخَلْقِ مَا اخْتَلَفَ اثْنَانِ» (حلی، مختصر البصائر، ص۲۲۲). همچنین، نک: «أَبِی الصَّبَّاحِ الْكِنَانِی قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلامفَقَالَ یا أَبَا الصَّبَّاحِ قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ قَدْ أَفْلَحَ الْمُسَلِّمُونَ قَالَهَا ثَلَاثاً وَقُلْتُهَا ثَلَاثاً ثُمَّ قَالَ إِنَّ الْمُسَلِّمِینَ هُمُ الْمُنْتَجَبُونَ یوْمَ الْقِیامَةِ هُمْ أَصْحَابُ‏ الْحَدِیثِ‏» (صفار، بصائر الدرجات، ج۱، ص۵۲۴).

2.. «زُرَارَةَ وَ حُمْرَانَ قَالَ: كَانَ یجَالِسُنَا رَجُلٌ مِنْ أَصْحَابِنَا فَلَمْ یكُنْ یسْمَعُ بِحَدِیثٍ إِلَّا قَالَ سَلِّمُوا حَتَّى لُقِّبَ فَكَانَ كُلَّمَا جَاءَ قَالُوا قَدْ جَاءَ سَلِّمْ فَدَخَلَ حُمْرَانُ وَ زُرَارَةُ عَلَى أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلامفَقَالَ إِنَّ رَجُلًا مِنْ أَصْحَابِنَا إِذَا سَمِعَ شَیئاً مِنْ أَحَادِیثِكُمْ قَالَ سَلِّمُوا حَتَّى لُقِّبَ وَكَانَ إِذَا جَاءَ قَالُوا سَلِّمْ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلامقَدْ أَفْلَحَ الْمُسَلِّمُونَ إِنَّ الْمُسَلِّمِینَ هُمُ النُّجَبَاءُ» (صفار، بصائر الدرجات، ج۱، ص۵۲۳) «صَفْوَانَ الصَّیقَلِ قَالَ: دَخَلْتُ أَنَا وَالْحَرْثُ بْنُ الْمُغِیرَةِ وَ غَیرُهُ عَلَى أَبِی عَبْدِاللَّهِ علیه السلامفَقَالَ لَهُ الْحَرْثُ إِنَّ هَذَا یعْنِی مَنْصُورَ الصَّیقَلِ لَا یرِیدُ إِلَّا أَنْ یسْمَعَ حَدِیثَنَا فَوَ اللَّهِ مَا یدْرِی مَا یقْبَلُ مِمَّا یرُدُّ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ هَذَا الرَّجُلُ مِنَ الْمُسَلِّمِینَ إِنَّ الْمُسَلِّمِینَ مِنَ النُّجَبَاءِ» (همان، ص۵۲۴).

3.. «عَنْ أَبِی بَصِیرٍ، عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام، أَوْ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلامقَالَ: سَمِعْتُهُ یقُولُ: «لَا تُكَذِّبُوا الْحَدِیثَ أَتَاكُمْ بِهِ مُرْجِئِی وَ لَا قَدَرِی وَ لَا خَارِجِی نَسَبَهُ إِلَینَا، فَإِنَّكُمْ لَا تَدْرُونَ لَعَلَّهُ مِنَ الْحَقِّ، فَتُكَذِّبُونَ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ فَوْقَ عَرْشِهِ» (حلی، مختصر البصائر، ص۲۳۵).

4.. سوره زمر، آیه ۱۸.

1.. کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۰۹-۴۱۰.

2.. پیشتر اشاره شد که این مبانی کلامی در تعامل عقل و وحی به دست آمده بودند.

3.. رضایی، «تبیین معنایی اصطلاح علمای ابرار با تأکید بر جریانات فکری اصحاب ائمه علیهم السلام»، ص۶۷-۷۰؛ نمونه دیگر از برخورد اجتهادی متکلمان با روایات را می‌توان در ابوجعفر مؤمن طاق دید. هنگامی ابوخالد کابلی از مؤمن طاق به دلیل ورود به کلام انتقاد می‌کند و به او می‌گوید که امام صادق علیه السلام شیعیان را از ورود به کلام برحذر داشته‌اند، ابوجعفر مخاطب نهی امام را افرادی مانند ابوخالد دانست، نه خودش (شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال، ص۱۸۵-۱۸۶) و این نشان می‌دهد که مؤمن طاق نیز با توجه به مبنای کلامی‌اش بر جواز مناظره و ورود به علم کلام، نقل قول ابوخالد را تخصیص می‌زند. در موردی دیگر هنگامی که به زراره خبر می‌دهند امام صادق علیه السلام نظریه او دربارۀ استطاعت را رد کرده‌اند، ادعا می‌کند که نظریۀ استطاعت را از سخنان امام گرفته و نمی‌تواند با چنین نقل‌قولی آن را کنار بگذارد (همان، ص۱۴۸).