مؤمن الطاق و نقش روش کلامی او در نکوهش وی
اکبر اقوام کرباسی۱
معرفی
ابوجعفر محمد بن علی بن نعمان۲ معروف به مؤمن الطاق، از اصحاب امام صادق علیه السلاماست. وی معاصر ابوحنیفه و از پیشگامان دانش کلام و از چهره‌های برجسته تاریخ تفکر شیعه محسوب می‌شود.
شرح‌حال‌نویسان از زادروز و مولِد مؤمن الطاق گزارشی به دست نداده‌اند، اما شواهد و قرائن تاریخی نشان از آن دارد که وی در اواخر سده اول هجری دیده به جهان گشوده است.۳ تاریخ، دوران زندگی مؤمن الطاق را روزگاری معرفی کرده که بیشتر اصحاب اهل‌بیت علیهم السلامدر زندان‌های بنی‌العباس در حصر بوده‌اند و شاید به همین دلیل از سالروز فوت یا شهادت ابوجعفر، همچنین آرامگاه و مدفن او گزارش صریحی ثبت نشده است؛ با وجود این، بر پایه برخی شواهد و اطلاعات تاریخی می‌توان گمانه‌زنی کرد که مؤمن الطاق حدود سال ۱۸۰ق زندگی را
1.عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و پژوهشگر پژوهشگاه قرآن و حدیث.
2.. نک: نجاشی، رجال، ص۳۲۵؛ شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۴۲۲.
3.. شواهد این مطلب را در فهرست ابن ندیم نگاه کنید که از ملاقات مؤمن الطاق و امام سجاد علیه السلامخبر می‌دهد (نک: ابن ندیم، الفهرست، ص۳۲۹) یا نمازی شاهرودی مؤمن الطاق را در شمار اصحاب حضرت سجاد علیه السلاممی‌خواند (نک: نمازی شاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۷، ص۲۴۸) این مقارنت با امام در کنار سالروز شهادت حضرت در سال ۹۵ هجری قمری، این حدس را قوت می‌بخشد.
