469
جستارهایی در مدرسه کلامی کوفه

که مورد خطاب امام صادق علیه السلام قرار گرفته است، مبنی بر آن‌که در هر نقطه از گیتی که گذر کنید، علمی موثق‌تر از آنچه از سوی جبرئیل به اهلش می‌رسد، نخواهید یافت.۱ او نیز خدمت امام صادق علیه السلام رسیده و باور خود مبنی بر پذیرش ولایت ابوبکر و عمر همراه با امام علی علیه السلامرا ابراز کرده است.۲

صاحبان فِرَق و مذاهب هفت نفر پیش‌گفته را سردمداران بتریه شناسانده‌اند۳ و چنان‌ که گذشت اینان همگی در اعتقاد به ولایت و امامت حضرت علی علیه السلام به‌گونه‌ای کوتاهی می‌ورزیدند.

البته، افراد دیگری - که غالباً از اصحاب و یاران امام باقر و صادق علیهما السلام بوده‌اند - نیز با عنوان بتری شناخته شده‌اند که در ادامه به آنها اشاره می‌شود.

أبوخزرج طلحةبن زید نهدی شامی - از اصحاب امام باقر و امام صادق علیهما السلام- که گویا تنها از امام جعفر صادق علیه السلام روایت نقل کرده است. شیخ طوسی در رجال او را بتری دانسته،۴ اما برخی دیگر گرچه او را عامی مذهب دانسته‌اند، اما به کتابش اعتماد کرده‌اند.۵ او به غیر از أبی‌عبداللّه‌ علیه السلاماز ثویر بن غیلان و غیاث بن ابراهیم و فضیل بن عثمان نیز حدیث نقل کرده است.

همچنین کسانی چون ابراهیم بن مهزم، ابراهیم کرخی، صفوان، عباس بن معروف، عبد اللّه بن مغیرة، عثمان بن عیسى، محمد بن سنان، محمد بن یحیى خثعمی، محمد بن یحیى خزاز، منصور بن حازم و موسى بن بکر از او روایت کرده‌اند. از وی در کتب شیعه و سنی روایات متعددی وجود دارد.۶

أبوعثمان عمروبن جمیع أسدی بصری - قاضی ری و از اصحاب امام باقر و صادق علیهما السلام- که

1.. نجاشی، رجال، ص‌۳۶۰.

2.. شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج‌۲، ص‌۵۰۰.

3.. اشعری قمی، المقالات والفرق، ص‌۷۳-۷۴؛ شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج‌۲، ص‌۵۰۰.

4.. شیخ طوسی، رجال، ص‌۱۲۸.

5.. حلی، خلاصة الاقوال، ص‌۴۶۳؛ خوئی، معجم رجال الحدیث، ج‌۹، ص‌۱۶۵.

6.. ابن سعد، الطبقات الکبری، ج‌۳، ص‌۶۶؛ ابونعیم اصفهانی، کتاب الضعفاء، ص‌۹۶؛ کلینی، الکافی، ج‌۶، ص‌۳۰۳و ۵۲۴؛ نیز نک: کلینی، الکافی، ج‌۱، ص‌۴۱-۴۳و۴۹، ۲۱۶و۳۷۳؛ همان، ج‌۲، ص۱۲۶، ۱۲۹، ۲۶۸، ۲۸۹، ۳۳۳و۳۳۷؛ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج‌۲، ص۳۲، ۲۹۸و۳۱۰ و... .


جستارهایی در مدرسه کلامی کوفه
468

سوائی، أبی‌ إدریس مرهبی، أبی‌سلمة بن عبدالرحمان بن عوف و أبی مالک غفاری را نام برد.

از سویی دیگر کسانی چون ثابت بن هرمز فارسی، أبی‌بکر حضرمی‏، مالک بن عطیة أحسمی،۱ أجلح‌ بن عبداللّه‌ کندی، حسن بن صالح‌ بن حی، حماد بن سلمة، سعید بن مسروق ثوری و فرزندش سفیان بن سعید ثوری، سلیمان أعمش، شعبة بن حجاج، صالح بن صالح بن حی، عبد اللّه بن أجلح بن عبداللّه‌ کندی، عبدالرحمان بن عبداللّه‌ مسعودی، عبدالملک بن أبی‌سلیمان، علی بن صالح بن حی، عوام بن حوشب، علاء‌ بن صالح، قاسم بن حبیب ثمار، سلمة بن کهیل، مسعر بن کدام، مطرف بن طریف، منصور بن معتمر، موسى بن قیس خضرمی و یحیى بن سلمة بن کهیل از او نقل روایت کرده‌اند.۲ با این که در منابع رجالی اهل‌ سنت به او با دیده قبول نگریسته شده است، اما از باور‌های اعتقادی او چندان خبری در دست نیست. به هرروی، او نیز از جمله کسانی است که همراه با دیگر همفکران خویش به محضر امام صادق علیه السلام مُشرّف شده و اعتقاد خویش مبنی بر پذیرش ولایت ابوبکر و عمر همراه با اذعان به فضائل امام علی علیه السلام را ابراز کرده است.۳

ابی‌المقدام ثابت‌الحداد

ثابت‌ بن هرمز فارسی أبومقدام العجلی کوفی، از وابستگان بنی‌عجل۴ که با عناوین ثابت ‌الحداد و ثابت ‌الحذاء هم شناسانده شده است.۵ او را از اصحاب امام سجاد، امام باقر و امام صادق علیهم السلام به شمار آورده‌اند۶‌ و آورده‌اند که از ایشان، جابر جعفی، سلمة بن کهیل، سعید‌‌‌‌ بن جبیر و ابن‌المسیب روایت کرده است. همچنین منصور بن المعتمر، عمرو بن أبی المقدام و هشام بن حکم نیز از او نقل روایت داشته‌اند.۷ وی در کنار حکم بن عتیبه و سلمة بن کهیل از افرادی است

1.. کلینی، الکافی، ج‌۷، ص‌۴۱۲ و ج‌۱، ص‌۲۹۸؛ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج‌۶، ص‌۲۲۵؛ شیخ صدوق، کتاب من لا یحضره الفقیه، ج‌۳، ص‌۱۶.

2.. المزّی، تهذیب الکمال، ج‌۱۱، ص‌۳۱۳-۳۱۵؛ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج‌۵، ص‌۲۹۸.

3.. شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج‌۲، ص‌۵۰۰.

4.. حلی، خلاصة الاقوال، ص‌۴۳۳.

5.. خوئی، معجم رجال الحدیث، ج‌۳، ص‌۳۹۸.

6.. شیخ طوسی، رجال، ص‌۱۱۰و۱۲۹و۱۷۳؛ حلی، خلاصة الاقوال، ص‌۷۸؛ نجاشی، رجال، ص‌۱۱۶.

7.. ابن الغضائری، رجال، ص‌۷۸؛ بیهقی، السنن الکبری، ج‌۸، ص‌۱۰۰؛ مجلسی، بحار الانوار، ج‌۵، ص‌۲۳۷.

  • نام منبع :
    جستارهایی در مدرسه کلامی کوفه
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران؛ زیر نظر محمدتقی سبحانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 35818
صفحه از 572
پرینت  ارسال به