401
جستارهایی در مدرسه کلامی کوفه

روایت خلقت نوری خاص پیشین۱ روایت کرده است.

او دو حدیث از سه حدیث خلقت نوری خاص پیشین را اختصاصاً از راویان غیر متهم به غلو نقل کرده است.۲ اما در طریق دو حدیث دیگرش، یعنی یک حدیث نوری خاص۳ و یک حدیث از سه حدیث نوری خاص پیشین۴ متهمان به غلوی همچون جعفربن محمد بن مالک۵، و ابراهیم بن اسحاق، و جابر۶ قرار دارند. نقل از متهمان به غلو را دست‌کم در مورد جابر نمی‌توان یک استثنا دانست؛ زیرا او در کتب اربعه بر اساس الگوی تکرار شونده خودش از احمد بن ادریس از محمد بن سالم از احمد بن النصر از عمرو بن شمر از جابر، یازده حدیث نقل کرده است.

شیخ صدوق

شیخ صدوق ۱۹ روایت از مجموع بیش از ۳۰ حدیث خلقت نوری که در این تحقیق مدّنظر بوده‌اند، را در آثارش گنجانیده است. مضامین احادیثی که او نقل کرده خلقت نوری خاص پیشین را در بر می‌گیرد. همچنین افرادی که در اسناد این روایات قرار دارند، افزون بر محدثان بزرگی چون ابابصیر و محمد بن مسلم، شامل متهمان به غلو کوفی نظیر جابر، مفضل، عمروبن شمر و محمد بن سنان و برخی متهمان به غلو مرتبط با حوزه حدیثی قم همچون ابوسمینه می‌شود. از این‌رو، می‌توان گفت که شیخ صدوق با توسعه سعه صدر پدرش نقل حدیث از متهمان به غلو را در دستور کار قرار داده بود.

خط ابراهیم بن هاشم

ابراهیم بن هاشم از جمله پُر روایت‌ترین راویان در کتب اربعه است که بخش عظیمی از روایاتش را به ترتیب کثرت از ابن ابی عمیر، حماد بن عیسی، حسین بن یزید النوفی، حسن بن محبوب و

1.. شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص‌۱۸۰؛ ج۲، ص‌۳۱۳؛ شیخ صدوق، کمال الدین، ج۲، ص‌۳۳۶.

2.. شیخ صدوق، علل الشرایع ج۲، ص‌۳۱۳؛ شیخ صدوق، کمال الدین، ج۲، ص‌۳۳۶.

3.. شیخ صدوق، التوحید، ص‌۱۶۷.

4.. شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص‌۱۸۰.


جستارهایی در مدرسه کلامی کوفه
400

بن محمد بن عیسی نداشته است و او را نمی‌توان وارث گرایش فکری احمد بن محمد بن عیسی دانست.

محمد بن احمد بن یحیی الاشعری صاحب نوادر

او راوی یک حدیث خلقت نوری خاص پیشین است.۱ نجاشی و شیخ طوسی او را فی‌نفسه ثقه دانسته‌اند، اما به نظر ایشان، برخی روایاتش مشتمل بر تخلیط‌اند؛ زیرا گاه از افراد ضعیفی نقل می‌کند.۲ ابن ولید برخی روایات او را که از افرادی چون سهل بن زیاد و ابوسمینه نقل ‌شده نمی‌پذیرفته است.۳ این نشان می‌دهد که حساسیت قمی‌ها به افرادی چون دو فرد مذکور که از زمان احمد بن محمد بن عیسی آغاز شده بود تا زمان ابن ولید همچنان ادامه داشته است.

محمد بن الحسن بن الولید

او تنها دو حدیث خلقت خاص نوری پیشین۴ نقل کرده است. بدین ترتیب می‌توان نظر او ‌‌‌‌درباره خلقت نوری را همانند نظر سعد بن عبداللّه دانست. گفتنی است که ابن ولید در کتب اربعه ۲۴۳ حدیث از حسین بن حسن بن ابان و ۱۵۴ حدیث از سعد بن عبداللّه نقل کرده است. این در حالی است که همه احادیث حسین بن حسن بن ابان در کتب اربعه ۲۴۶ عدد است که ۲۴۳ عدد آن را از حسین بن سعید اهوازی نقل کرده است. بدین ترتیب این احتمال تقویت می‌شود که او بیش از آن‌که وارث روایی سعد بن عبداللّه از احمد بن محمد بن عیسی باشد، وارث روایی حسین بن حسن بن ابان از حسین بن سعید اهوازی است.

علی بن الحسین بن بابویه

او پدر شیخ صدوق است که شیخ صدوق در کتب مختلفش در مجموع بیش از ۱۰۰۰ حدیث از او نقل کرده است. او یک روایت خلقت نوری عام۵ و یک روایت خلقت نوری خاص۶ و سه

1.. کلینی، الکافی، ج۱، ص‌۵۳۱.

2.. نجاشی، رجال، ص‌۳۴۸؛ شیخ طوسی، فهرست، ص‌۴۰۸-۴۱۰.

3.. نجاشی، رجال، ص‌۳۴۸.

4.. شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۲، ص‌۳۱۳؛ شیخ صدوق، کمال الدین، ج۲، ص‌۳۳۶.

5.. شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص‌۹۴.

6.. شیخ صدوق، التوحید، ص‌۱۶۷.

  • نام منبع :
    جستارهایی در مدرسه کلامی کوفه
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران؛ زیر نظر محمدتقی سبحانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 35793
صفحه از 572
پرینت  ارسال به