37
جستارهایی در مدرسه کلامی قم

خاندان اشعری و تأثیر آن بر سیر تحول مکتب حدیثی قم

سهیلا پیروزفر۱

محمدمهدی آجیلیان مافوق۲

درآمد

حوزه حدیثی قم یکی از مؤثرترین و فعال‏ترین حوزه‏های حدیثی شیعه، به‏خصوص در قرن‏های سوم و چهارم هجری بوده است. این حوزه میراث‏دار مکتب حدیثی کوفه است که به دنبال مهاجرت خاندان‏ها و محدثان شیعی از کوفه، بر اثر اوضاع نابسامان و تشدید فشارهای سیاسی بر شیعیان در عراق از سوی حکام زمان، در این منطقه پایه‏گذاری شده است.

سابقه تشیع در این شهر به ربع آخر قرن اول هجری، هم‏زمان با مهاجرت خاندان اشعری به دنبال شکست قیام عبدالرحمن بن محمد بن اشعث بن قیس به این منطقه باز می‏گردد.۳ ظاهراً موسی بن عبداللّٰه بن سعد اشعری، تربیت‏شده کوفه و امامی‏مذهب، نخستین کسی است که در قم تشیع را اظهار می‏کند.۴

پیشینه تاریخ حدیثی این شهر نیز با مهاجران اشعری پیوند می‏خورد. حضور یازده نفر از فرزندان عبداللّٰه بن سعد اشعری۵ در زمره اصحاب و راویان امام باقر و امام صادقعلیهما السلام، و دیگرانی

1.دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد Spirouzfar@um.ac.ir

2.دانشجوی دکتری دانشگاه فردوسی مشهد M.Mahdi_Ajilianemafogh@yahoo.com

3.. حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۳۹۷ و ۳۹۸.

4.. قمی، تاریخ قم، ص۲۷۸.

5.. عبداللّٰه بن سعد و احوص بن سعد، دو بزرگ اشعریان مهاجر به قم می‏باشند.


جستارهایی در مدرسه کلامی قم
36

کتاب‏نامه

۱. ابن الغضائری، احمد بن الحسین، الرجال، به کوشش محمدرضا حسینی جلالی، قم: دار الحدیث، ۱۴۲۲ق.

۲. ابن الندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، به‏کوشش رضا تجدد، تهران: انتشارات امیر کبیر، ۱۳۶۶.

۳. اشعری، ابوالحسن علی بن اسماعیل، مقالات الاسلامیین، تصحیح: محمد محیی‏الدین عبدالحمید، قاهره: مکتبة النهضة المصریه، ۱۳۶۹ق.

۴. افندی، میرزا عبداللّٰه، ریاض العلما وحیاض الفضلا، به اهتمام سید محمود مرعشی، قم: کتابخانه آیت‏اللّٰه مرعشی نجفی، ۱۴۰۳ق.

۵. برقی، احمد بن محمد، طبقات الرجال، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۴۲.

۶. ــــــــــ، المحاسن، تصحیح جلال‏الدین محدث، قم: دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۱ق.

۷. شوشتری، سید نوراللّٰه، مجالس المؤمنین، تهران: کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۷۷.

۸. صدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن بابویه، الاعتقادات، قم: مؤسسة الامام الهادی، ۱۴۳۰ق.

۹. ــــــــــ، کمال الدین وتمام النعمه، تصحیح: علی‏اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۹۵ق.

۱۰. ــــــــــ، من لا یحضره الفقیه، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۳۱۴.

۱۱. ــــــــــ، (بی‏تا)، التوحید، به کوشش سید هاشم حسینی طهرانی، قم: مؤسسة ‏النشر الاسلامی.

۱۲. طوسی، محمد بن الحسن، اختیار معرفة الرجال، به کوشش سید مهدی رجایی، قم: مؤسسة آل البیت، ۱۳۶۳.

۱۳. ــــــــــ، الرجال، نجف: انتشارات حیدریه‏، ۱۳۸۱ق.

۱۴. ــــــــــ، فهرست کتب الشیعه، به کوشش عبد‏العزیز طباطبایی، قم: ستاره، ۱۴۲۰ق.

۱۵. ــــــــــ، الغیبه، به کوشش عباداللّٰه تهرانی، قم: دار المعارف الاسلامیه، ۱۴۱۱ق.

۱۶. قمّی، محمد بن الحسن، تاریخ قم، به کوشش محمدرضا انصاری قمی قم: کتابخانه آیت‏اللّٰه مرعشی نجفی، ۱۳۸۵.

۱۷. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، قم: دار الحدیث، ۱۴۲۹ق.

۱۸. موسوی خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، قم: مرکز نشر آثار شیعه، ۱۴۱۳ق.

۱۹. نجاشی، احمد بن علی، الرجال، به کوشش سید موسی شبیری زنجانی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۰۷ق.

  • نام منبع :
    جستارهایی در مدرسه کلامی قم
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران؛ زیر نظر محمدتقی سبحانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 17904
صفحه از 356
پرینت  ارسال به