مدرسه قم ادامه دادند. طبقه دوم از مشایخ مدرسه قم بیشترین تأثیر را از احمد بن محمد بن عیسی پذیرفتهاند. در میان این افراد سعد بن عبداللّٰه، محمد بن الحسن الصفّار، محمد بن یحیی عطار، محمد بن علی بن محبوب و عبداللّٰه بن جعفر حمیری بیشترین روایت را از احمد اشعری نقل کردهاند و قرابت فکری بیشتری با وی دارند، بهگونهای که میتوان احمد بن محمد بن عیسی را سرآغاز یک خط فکری در قم دانست که در نسل شاگردانش ادامه مییابد.
سعد بن عبداللّٰه اشعری شخصیت اثرگذار این طبقه که خود از خاندان اشعریان قم بود، بیشترین قرابت را به استادش احمد اشعری داشت. حجم روایات سعد از احمد اشعری و نیز حضور نام وی در طرق فهرستی پس از نام احمد اشعری در بیشتر طریقها، این اثرپذیری را نشان می‌دهد. با توجه به آثار سعد بن عبداللّٰه، هم در کلام تبیینی و هم در کلام دفاعی، به روشنی میتوان وی را از جریان محدثْمتکلمان دانست. سعد در نقّادی، مناظره و ردیّهنویسی پرتلاش، و البته در رویارویی با خط کلامی نظریهپرداز کوفه سختگیر بود. او بر همین اساس، کتابی در بیان عیبها و کژیهای هشام و یونس نگاشت۱ و نیز در واکنش به اثری که علی بن ابراهیم درباره یکی از اندیشه‌های هشام نگاشته بود، ردّیهای با نام الردّ علی علی بن ابراهیم فی معنی هشام و یونس به تحریر درآورد. این آثار گذشته از رویکرد کلامی سعد بن عبداللّٰه، نشاندهنده رواج اینگونه مباحث کلامی در فضای فکری قم است. از دیگر نگاشتههای کلامیِ سعد در ردّ جریانهای انحرافی، میتوان به کتاب الضیاء فی الردّ على المحمدیه والجعفریه، کتاب الردّ على الغلاة و کتاب الردّ على المجبّره اشاره کرد. شاید بتوان، نگارش این ردّیهها و رویاروییهای کلامی سعد را نتیجه ارتباط وی با بغداد و نیز جامعه حدیثی اهل سنت ارزیابی کرد.
در حوزه کلام تبیینی، کتابهای بصائر الدرجات، الإمامة، فضل النبیصلی الله علیه و آله، فضل ابیطالب وعبدالمطلب وابی النبیعلیهم السلام، الاستطاعة، مناقب الشیعه و احتجاج الشیعه على زید بن ثابت فی الفرائض از آثار اوست.۲ در این میان، کتابهایی چون الاستطاعة آشکارا بحث از یک مسئله کلامی رایج در حوزههای کلامی است و نمیتوان آن را تنها یک نگاشته حدیثی، فارغ از اختلافات کلامی دانست.
شخصیت دیگری که در کنار سعد بن عبداللّٰه قرابت فکری بسیار با احمد اشعری داشته و البته
