این بحث را ـ با تفصیل بیشتری ـ ارائه نموده که در مجموع شامل ۴۴ حدیث در چهار باب است.۱
در این میان، باز هم دو باب کافی و بصائر عنوانهایی مشابه دارند؛ باب «بینیازی ائمهعلیهم السلام به شاهد و دلیل در حکم کردن و قضاوت میان مردم» به صورت ضمنی بر این دانش ائمهعلیهم السلام دلالت دارد. تعداد روایات مشترک این دو باب، پنج مورد است که سه مورد از آن مشترک۲ و دو مورد غیر مشترک است.۳ تعداد روایات اختصاصی کافی یک مورد و بصائر سیزده مورد میباشد.
دو باب دیگر کافی و بصائر به صراحت عرضه اعمال بر پیامبر و ائمهعلیهم السلام را بیان میکنند. تعداد روایات مشترک این دو باب سه مورد است۴ و دو مورد دیگر غیرمشترکاند.۵ همچنین تعداد روایات اختصاصی کافی یک مورد و بصائر سیزده مورد است.
نکته در خور توجه در روایات این باب، اشاره به مصداق «مؤمنون» در آیه ۱۰۵ سوره توبه است که در روایتی مراد از آن ائمهعلیهم السلام بیان شده است؛ اما حضرت رضاعلیه السلام در حدیثی، مؤمنون را علی بن ابیطالبعلیه السلام میداند. فیض کاشانی ذیل این حدیث مینویسد: «این بیان امام بدان دلیل است که در زمان نزول آیه، یگانه مصداق مؤمنون امیرمؤمنانعلیه السلام بوده است و اختصاصی در آیه نسبت به علیعلیه السلام وجود ندارد».۶ وجه دیگری نیز از طرف علامه مجلسی بیان شده مبنی بر اینکه امام علیعلیه السلام مصداق اصلی و اتمّ مؤمنون است.۷
از مجموع روایات هر دو کتاب این مطلب ثابت می‌شود که ائمهعلیهم السلام به اعمال بندگان علم دارند و از آن آگاهاند. اگرچه صفّار در عنوان باب، به نبودن فرق میان زندگی و مرگ در این دانش تصریح کرده است. اما روایات کافی نیز بر این مطلب دلالت دارند؛ زیرا در زمان امام صادقعلیه السلام رسول خداصلی الله علیه و آله در قید حیات نبودهاند و امام میفرمایند که اعمال بر ایشان عرضه می‌شود.
نکته مهم اینکه در کافی عرضه اعمال بهصورت روزانه دانسته شده، اما در بعضی روایات
1.. صفّار، بصائر الدرجات، ص۲۵۸، ۴۲۷، ۴۲۹ و ۴۲۴.
2.. کلینی، همان، ص۳۹۷؛ صفّار، همان، ص۲۵۸ و ۲۵۹.
3.. کلینی، کافی، ج۱، ص۳۹۸؛ صفّار، بصائر الدرجات، ص۴۵۱.
4.. کلینی، همان، ص۲۱۹ و ۲۲۰؛ صفّار، همان، ص۴۲۴، ۴۲۵ و ۴۲۶.
5.. کلینی، همان، ص۲۱۹؛ صفّار، همان، ص۴۲۸ و ۴۲۹.
6.. فیض کاشانی، الوافی، ج۳، ص۵۴۵.
7.. مجلسی، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، ج۳، ص۶.
