کلینى، که علّان کلینى رازى دایىاش بوده است، استاد برجسته عالمان ما به روزگار خودش در رى بوده است. وى موثقترین مردم در حدیثگزارى بوده است. کلینى کتاب کافى را طى بیست سال نگاشته است… و ما تمام کتابهاى ایشان را از گروهى از استادان خویش نقل کردهایم».۱
شیخ الطائفه (متوفاى ۴۶۰) درباره کلینى فرموده است: «محمد بن یعقوب کلینى، با کنیه ابوجعفر اعور، فردى والاقدر و آشنا به روایات است که تألیفات بسیارى از جمله کتاب معروف به کافى دارد و ما کتابهاى ایشان را در کتاب خود به نام الفهرست معرفى کردهایم».۲
همو در الفهرست میگوید: «محمد بن یعقوب کلینى که کنیهاش ابوجعفر است، فردى مورد وثوق و دانا به روایات است و کتابهایى از جمله کافى دارد که شامل سى کتاب است و نخستین بخش آن، کتاب عقل و فضیلت علم نام دارد… شیخ مفید محمد بن محمد بن نعمان تمام کتابهاى ایشان را براى ما گزارش کرده است».۳
شیخ صدوق (متوفاى ۳۸۱) با عنوان «الشیخ الفقیه»، کلینى را ستوده است.۴
شیخ مفید، دیگر اسطوانه بزرگ تشیع (متوفاى ۴۱۳)، در مقام ستایش کتاب کافى، آن را از بزرگترین کتابهاى شیعه و پرفایدهترین آنها دانسته است۵ و این سخن گواه عظمت نویسنده کتاب نیز هست.
رجالیان متأخر شیعه نیز، هریک به نیکوترین شکل، کلینى را ستودهاند که برای رعایت اختصار از بازگویى اقوالشان خوددارى و تنها منابع آن سخنان را یادآورى مىکنیم.۶
دانشمندان رجالى معتبر اهل سنت نیز هریک بهگونهاى از کلینى به عظمت و نیکى یاد کردهاند. کهنترین منبعى که یافتهایم، مربوط به عبدالغنى بن سعید الازدى المصرى (متوفاى ۴۰۷ق) است که کلینى را ستوده است.۷
پس از او، حافظ، ابن ماکولا (متوفاى ۴۷۵ق) درباره کلینى گوید: «کلینى به ضم کاف و لام
1.. نجاشى، رجال، ص۲۶۶ و ۲۶۷.
2.. طوسى، رجال، ص۴۳۹، رقم۶۲۷۷.
3.. همو، فهرست، ص۲۱۰ و۲۱۱، رقم۶۰۲.
4.. مجلۀ علوم الحدیث، شمارۀ۱، ص۲۱۸، به نقل از فضل الکوفة و مساجدها، ص۴۹.
5.. ر.ک: مهدوى راد، نگاهى به جوامع حدیثى شیعه، ص۱۹.
6.. ر.ک: الکلینى والکافى، ص۲۰۲؛ مجلۀ علوم الحدیث، ش۱، ص۱۱۸؛ ثامر هاشم حبیب العمیدى، الشیخ الکلینى البغدادى و کتابه الکافى، ص۱۴۰ و۱۴۳.
7.. ر.ک: مجلۀ علوم الحدیث، ش۱، ص۲۱۹.
