147
جستارهایی در مدرسه کلامی قم

عنوان البرقی یافت می‏شود. با لحاظ عدد روایات کتاب بصائر که ۱۸۸۱ روایت معرفی شده، آمار نقل روایات او در این کتاب به ۱۵/۵ درصد می‏رسد.

د. روایات برقی در آثار صدوق

اوج حضور برقی در میراث حدیثی شیعه، در منابع مدرسه قم و به‏ویژه آثار صدوق است. حجم گسترده روایات او نه تنها از محمد بن خالد برقی بلکه خاندان او شایان توجه و اعتناست، تا جایی که یکی از طرق درخور اعتنای ایشان به واسطه علی بن احمد بن عبداللّٰه بن احمد بن ابی‏عبداللّٰه برقی است که چهار نسل از این خاندان را در بر می‏گیرد. شواهد نشان می‏دهد صدوق به دست‌خط احمد بن محمد دسترسی مستقیم داشته و شرح برخی روایات در معانی الاخبار را به وی منتسب کرده است.

تعداد روایات برقی در تألیفات صدوق به قرار زیر است:

الامالی ۷۰ روایت، الخصال ۶۹ روایت، علل الشرایع ۳۸ روایت، معانی الاخبار ۳۴ روایت، التوحید ۲۸ روایت، ثواب الاعمال ۲۸ روایت، کمال الدین و تمام النعمه ۱۸ روایت، عیون اخبار الرضاعلیه السلام ۱۳روایت. مجموع این ۲۹۸ روایت که غالباً به روایت فرزندش احمد در کتب صدوق انعکاس یافته، نشان اعتنای خاص صدوق به اوست.

او درطریق هفت راوی مهم و پر روایت مشیخه کتاب من لایحضره الفقیه یعنی جابر بن یزید جعفی، محمد بن مسلم ثقفی، عبداللّٰه بن ابی‏یعفور، فضیل بن یسار، حسن بن زیاد (صیقل)، عمرو بن شمر جعفی و صفوان بن مهران جمال حضور دارد. نیز در طریق راویان دیگری همچون ابوبصیر، حکم بن حکیم، اسماعیل بن رباح، سلیمان بن عمرو احمر، سعید نقاش، نعمان بن سعد، علی بن عبدالعزیز، ایوب بن حر، عبداللّٰه بن حماد انصاری، عمر بن قیس بن ماصر و اسماعیل بن مهران قرار دارد.۱ علاوه بر این، نام وی در ده روایت کتاب من لایحضره الفقیه به چشم می‏خورد که از جمله آن، مکاتبه وی با امام جوادعلیه السلام است.

1.. تذکر یک نکته ضروری است: شمارش روایت بر حسب مشیخۀ صدوق و سلسلۀ اسنادی است که به راویان مذکور ختم می‏‏شود و محمد بن خالد در آن جای گرفته؛ و گرنه شمارگان روایات راویان فوق و حضور ایشان در دیگر طرق مشیخه آمار دیگری را به دست می‏‏دهد.


جستارهایی در مدرسه کلامی قم
146

این آمار نشان می‏دهد اولاً گستره حضور او در عقاید، فقه و اخلاق منتشر است. ثانیاً مقایسه روایات عقیدتی او در بصائر و کافی از طرفی و روایات فقهی او در کافی و تهذیب از طرف دیگر آماری نزدیک به هم را به دست می‏دهد که بیانگر جایگاه خاص او در اندیشه‏های متنوع صاحبان آن است. اما در هر حال، چهره غالب او را می‏توان اخلاقی دانست.

با آنکه حضور او در کتاب التوحید و کتاب فضل العلم بسیار کم‏رنگ است، جمع‏آوری و دسته‏بندی این روایات نشان می‏دهد در اکثر عناوین مهم کتاب الحجه روایات او منعکس است.

ب. روایات برقی در محاسن

می‏توان ادعا کرد بالغ بر ۲۵ درصد روایات کتاب محاسن به نقل احمد بن محمد برقی از پدرش است. محمد بن خالد برقی در ۲۸۴ سند از مجموع ۱۰۷۱ روایت جلد اول محاسن حضور دارد که معادل ۵۱/۲۶ درصد روایات آن است. در جلد دوم نیز آمار به همین ترتیب است. حضور او در ابواب مختلف این مجلد در جدول ۵ آمده است.

جدول ۵

از نقاط شایان توجه در این آمار حجم روایات در کتاب العلل است که می‏تواند متأثر از این نکته باشد که در زمره تألیفات محمد برقی عنوان کتاب العلل به چشم می‏خورد.

ج. روایات برقی در بصائر

او مجموعاً در ۹۷ سند از روایات بصائر الدجات صفّار حضور دارد که از این بین ده روایت با عنوان محمد بن خالد، پنج روایت با عناوین احمد یا احمد بن ابی‏عبداللّٰه عن ابیه، و ۸۲ روایت با

  • نام منبع :
    جستارهایی در مدرسه کلامی قم
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران؛ زیر نظر محمدتقی سبحانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 17819
صفحه از 356
پرینت  ارسال به