143
جستارهایی در مدرسه کلامی قم

مجامع حدیثی درخور بررسی است.

محاسن ۴۶ روایت از مجموع ۵۴ روایت نضر بن سوید را به واسطه محمد بن خالد گزارش کرده است. این در حالی است که بصائر بر طریق حسین بن سعید تکیه بیشتری دارد و ۳۴ روایت او در مقابل تنها پنج روایت برقی و سه روایت مشترک بین این دو (با عطف برقی و حسین بن سعید) قرار گرفته است. در کافی نیز این آمار تکرار می‏شود و برقی در ۲۵ سند و به همراه حسین بن سعید در نوزده سند جای دارد؛۱ در حالی که حسین بن سعید به‏تنهایی در ۱۳۳ سند حضور دارد؛ گرچه سهم سایر راویان بسیار کم‏تر است و ابراهیم بن هاشم با تنها نُه روایت در رتبه سوم و علی بن مهزیار با پنج روایت و ابن ابی‏عمیر با سه روایت در رتبه‏های بعدی جای گرفته‏اند. در تهذیب نیز حسین بن سعید ۳۲۷ روایت و برقی تنها یازده روایت از نضر بن سوید دارند.

یحیی بن عمران حلبی

میراث حدیثی این راوی بزرگ شیعه که نجاشی او را با عبارت «ثقة ثقة صحیح الحدیث»۲ در حد اعلای پذیرش معرفی می‏کند، به واسطه نضر بن سوید منتقل شده است. همچون نضر، طریق فهرست به او با عطف نام دو راوی بزرگ یعنی حسین بن سعید و محمد بن خالد برقی شناخته می‏شود. از مجموع ۱۲۰ روایتِ یحیی در کافی سهم حسین بن سعید ۵۷ روایت و سهم محمد بن خالد ۴۲ است که همگی به واسطه نضر بن سوید گزارش شده است. در محاسن نیز ۳۱ روایت برقی یحیی بن عمران به واسطه نضر بن سوید به چشم می‏خورد، اما در بصائر روایات حسین بن سعید بیشتر است و پانزده روایت دارد؛ در حالی که محمد برقی هشت و مشترکاً پنج روایت از یحیی به واسطه نضر بن سوید نقل کرده‏اند.

1.. در دو مورد استثنایی سند روایت بصائر این چنین است: «احمد بن محمد عن الحسین بن سعید عن البرقی عن النضر بن سوید»، «احمد بن محمد عن الحسین بن سعید عن محمد بن خالد عن ایوب بن الحر» (صفّار، بصائر الدرجات، ص۳۰ و ۳۴۵). همچنین سندی در ثواب الاعمال «ابی عن محمد بن یحیی عن الحسین بن اسحاق عل علی بن مهزیار عن الحسین بن سعید عن محمد بن خالد عن ابی المغیرة ...» (باب ثواب من ترک الذنوب، ص۱۳۴). ملاحظۀ این نکته که روایت از تلامیذ و مشایخ مشترک حسین بن سعید و محمد بن خالد است، احتمال تصحیف «و» به «عن» را در ذهن تقویت می‏کند.

2.. نجاشی، رجال، ص ۴۴۴، شمارۀ ۱۱۹۹.


جستارهایی در مدرسه کلامی قم
142

ثقة»۱ خوانده شده و صبغه روایاتش اخلاقی است، دوازده حدیث از ۲۵ روایتش را برقی نقل کرده است.

حفص بن بختری

اکثر روایات او را ـ که کوفی‏تبار است و در بغداد رشد یافته ـ محمد بن ابی‏عمیر نقل کرده است. هر هفت روایت برقی از او در محاسن و نیز تنها روایتش در بصائر به واسطه ابن ابی‏عمیر است. مرحوم کلینی در نقل احادیث حفص بر طریق «علی بن ابراهیم عن ابیه عن ابن ابی‏عمیر» اعتماد کرده است و ۷۹ روایت از مجموع ۱۲۲ روایت او را با این سند آورده است.

خلف بن حماد اسدی

او نیز «کوفی ثقه»۲ خوانده شده و حجم گسترده روایات او ـ که بیشتر فقهی است ـ در منابع حدیثی به واسطه‏ محمد بن خالد، محمد بن سنان و عمرو بن ابراهیم منتقل شده است. برقی هشت روایت از او در محاسن، شش روایت در بصائر، هفت روایت در امالی صدوق و ۲۶ روایت ـ از مجموع ۴۵ روایت او ـ در کافی از خلف بن حماد دارد.

نضر بن سوید صیرفی

وی از اجلای اصحاب امامیه به شمار می‏رود و نجاشی او را «کوفی ثقة صحیح الحدیث» می‏خواند.۳ یکی از دو طریق شیخ به کتاب او به این شرح است: «رواه محمد بن علی بن الحسین عن ابیه و محمد بن الحسن عن سعد (بن عبد‏اللّٰه) و الحمیری و محمد بن یحیى و أحمد بن إدریس عن أحمد بن محمد عن ابی‏عبداللّٰه محمد بن خالد البرقی و الحسین بن سعید جمیعاً عن النضر بن سوید».۴ ویژگی این طریق آن است که تعداد قابل توجهی از سه نسل مشایخ عمده و برجسته قم در آن حاضرند. علاوه بر این، امتیاز این طریق آن است که هم برقی و هم حسین بن سعید در آن حاضرند و انعکاس و اقبال به هریک از این دو در

1.. نجاشی، ص۴۳۸، شمارۀ ۱۱۷۸.

2.. همان، ص۱۵۲، شمارۀ ۳۹۹.

3.. همان، ص۴۲۷، شمارۀ ۱۱۴۷

4.. طوسی، فهرست، ص۴۸۱، شمارۀ ۷۷۲.

  • نام منبع :
    جستارهایی در مدرسه کلامی قم
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران؛ زیر نظر محمدتقی سبحانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 17777
صفحه از 356
پرینت  ارسال به