137
جستارهایی در مدرسه کلامی قم

توجه به عناصر ابتدایی این جدول نشان می‏دهد اشعری برای دسترسی به روایات اعتقادی مسیری را برگزیده است که شخصیتشان خالی از هرگونه شائبه‏ای باشد؛ به‏گونه‏ای که افزون بر۵۵ درصد روایاتش را از سه نفر اول که وثاقت بی معارض۱ دارند، نقل کرده است.

نکته مهم در این بین آن است که کتاب‏های معروف سی‏گانه حسین بن سعید را، هم احمد اشعری و هم احمد برقی انتقال داده‏اند؛ اما عبارت نجاشی درمورد طریقش به کتاب‏های وی به واسطه احمد اشعری ـ که آن را طریق پذیرفته شده اصحاب و مورد اعتماد معرفی می‏کند ـ۲ نشان از عنصر سرنوشت‏ساز سکون اصحاب بر احمد اشعری و نقل او دارد. نیز حضور او در انتقال همه میراث محمد برقی۳ و پرهیز از تعصبات بر فرض قوت انتساب به معصوم،۴ نشان از وجود دو نکته‏ دارد: یکی آنکه حجم عظیمی از میراث راویان شیعه و محدثان کوفه در اختیار او بوده است و دیگر آنکه ـ در فرض اشتراک مفاد ـ طریق روایات جریان فقه‏مدار بر خط فکری محمد برقی نزد وی ترجیح دارد.

به باور نگارنده، مطابق جداول پیشین، خط مشی برقی با نگاهی توسعه‏ای به میراث حدیثی گروه‏های مختلف راویان، بر یافت قرائن اعتماد استوار گشته و به همین جهت نقل میراث مورد اعتماد متهمان به غلو را خرده‏ای نمی‏بیند. در حالی که در نقطه مقابل اندیشه احمد اشعری بر ستیزه و کنار نهادن آن به‏عنوان اصل اولی است که هر انگشت اتهامی را از راوی دور می‏کند. مراجعه به روایات برقی از وهب بن وهب این نکته را واضح می‏سازد؛ چراکه برقی نیز مانند سایر اعلام به تراث عقیدتی او اعتنا نکرده و تنها دو روایت در اصول کافی و دو روایت در بصائر از او نقل کرده است، اما نقطه مقابل او به میراث فقهی او توجه داشته و رد کلی را پیش نگرفته است.

۳. میراث‏شناسی

یکی از شاخصه‏های مهم در بازخوانی شخصیت روایی و کلامی یک راوی، میراث‏شناسی اوست. توجه به آثار محمد بن خالد برقی نشان می‏دهد او در حوزه‏های متنوعی که نجاشی نیز در

1.. البته این به‏جز نظری است که خود او دربارۀ روایات حسن بن محبوب از ابوحمزۀ ثمالی داشت و از آن برگشت.

2.. نجاشی، رجال، ص۵۹.

3.. طوسی، الفهرست، ص۴۱۸.

4.. داستان اعراض او از روایات ابن محبوب و بازگشت از آن قرینۀ این مطلب است (طوسی، اختیار معرفة الرجال، ص۵۱۲؛ نجاشی، رجال، ص۸۲).


جستارهایی در مدرسه کلامی قم
136

در کتاب بصائر الدرجات نیز دیده می‏شود.

مشایخ احمد اشعری در بصائر الدرجات و عدد روایات او از ایشان در جدول ۳ منعکس شده است.

جدول۳

  • نام منبع :
    جستارهایی در مدرسه کلامی قم
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران؛ زیر نظر محمدتقی سبحانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 17783
صفحه از 356
پرینت  ارسال به