121
جستارهایی در مدرسه کلامی قم

مشایخ بزرگ قم منتقل شده است. در مجموعِ کتب اربعه و وسائل الشیعه ۳۵۳ روایت از قاسم بن محمد نقل شده که البته همه از سلیمان منقری است و باید گفت قاسم بن محمد نقش راوی کتاب منقری را دارد. اما این روایات را ابراهیم بن هاشم، احمد بن محمد بن خالد، علی بن محمد قاشانی، سعد بن عبداللّٰه اشعری، محمد بن حسن صفّار و محمد بن علی بن محبوب نقل کرده‌اند.


جستارهایی در مدرسه کلامی قم
120

نجاشی و طوسی پاره‏ای از آثار او را نام برده‏اند: کتاب ثواب القرآن، کتاب الطب، کتاب القراءات، کتاب النوادر و کتاب الغارات.۱ نجاشی این کتاب‏ها را از طریق محمد بن یحیی عطار روایت می‏کند، ولی شیخ طوسی تنها به کتاب النوادر از طریق محمد بن یحیی طریق دارد و بقیه کتاب‏ها را از طریق علی بن محمد جنابی نقل می‏کند.

قاسم بن محمد

یکی دیگر از افرادی که بنابر قولی قمی یا ساکن قم بوده و به غلو متهم شده‏اند قاسم بن محمد، مکنی به ابو‏محمد و معروف به کاسولا است. نجاشی و به تبع او علامه و ابن داوود حلی وی را قمی معرفی کرده است؛۲ اما کشی، شیخ طوسی در فهرست و رجال و ابن غضائری وی را اصفهانی دانسته‏اند۳ که البته این اختلاف می‏تواند ناشی از مسافرت‏ها یا اقامت در دوره‏ای خاص از زندگی باشد.

شیخ طوسی در کتاب رجال نام وی را در بخش «من لم‏یرو عنهم علیهم السلام» آورده است و یادآور شده که برقی از او روایت می‏کند. در فهرست نیز نام او را ذکر و وی را صاحب کتاب معرفی می‏کند؛ اما درباره او داوری نمی‏کند. نجاشی حدیث او را چندان مورد قبول و مرضی نمی‏داند و ابن غضائری نیز حدیث وی را مشتمل بر معروف و منکر می‏داند؛ اما هیچ‏یک وی را غالی ندانسته‏اند. ولی ابن داوود به نقل از کشی وی را غالی معرفی کرده است.۴ این ادعا در نسخه باقی‏مانده از رجال کشی وجود ندارد و منشأ آن هم معلوم نیست؛ بنابراین، نمی‏دانیم دیدگاه مشایخ قم در باره او چه بوده است.

البته بر اساس مشیخه فقیه، قاسم بن محمد در طریق صدوق به سلیمان بن داود المنقری و حفص بن غیاث و الزهری قرار گرفته است.۵ کتاب نوادر وی را نیز ابن بطه از احمد بن محمد بن خالد برقی از قاسم بن محمد روایت کرده ‏است.۶ اما روایات وی در منابع حدیثی از طریق

1.. نجاشی، همان، ص۸۰؛ طوسی، همان، ص۵۷.

2.. نجاشی، همان، ص۳۱۵.

3.. طوسی، فهرست، ص۳۷۲؛ همو، رجال؛ کشی، رجال، ص۱۱۹؛ ابن غضائری، رجال، ص۸۶ .

4.. ابن داوود، رجال، ص۵۴۰.

5..صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۴.

6.. نجاشی، رجال، ص۳۱۵؛ طوسی، همان.

  • نام منبع :
    جستارهایی در مدرسه کلامی قم
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران؛ زیر نظر محمدتقی سبحانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 17791
صفحه از 356
پرینت  ارسال به