465
جستارهایی در مدرسه کلامی بغداد

کتاب‏نامه

۱. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، قم: کتابخانه آیةاﷲ مرعشی نجفی، ۱۳۷۸.

۲. ابن اثیر، عزالدین أبوالحسن على بن ابى‌الکرم، الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر ـ دار بیروت، ۱۹۶۵م.

۳. ابن اثیر، مجدالدین أبوالسعادات المبارک بن محمد الجزری، جامع الاصول فی احادیث الرسول، عبدالقادر الأرنؤوط، مکتبة الحلوانی ـ مطبعة الملاح ـ مکتبة دار البیان، ۱۹۷۲م.

۴. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره فی ملوک مصر و القاهره، مصر: وزارة الثقافه و الارشاد القومی ـ المؤسسة المصریة العامه، بی‌تا.

۵. ابن جوزی، أبوالفرج عبدالرحمن بن على بن محمد، المنتظم فى تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا و مصطفى عبدالقادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الأولى، ۱۹۹۲م.

۶. ابن حجر، لسان المیزان، بیروت: مؤسسة الاعلمی، ۱۹۷۱م.

۷. ابن‌حزم، جمهرة أنساب العرب، تحقیق: لجنة من العلماء، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الأولى، ۱۹۸۳م.

۸. ابن حمدون، التذکرة الحمدونیه، تحقیق: احسان عباس و بکر عباس، بیروت: دار صادر، ۱۹۹۶م.

۹. ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، دیوان المبتدأ و الخبر فى تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوى الشأن الأکبر، تحقیق: خلیل شحادة، بیروت: دار الفکر، الطبعة الثانیه، ۱۹۸۸م.

۱۰. ابن خلکان، وفیات الاعیان، تحقیق: احسان عباس، بیروت: دار الثقافه، بی‌تا.

۱۱. ابن شهرآشوب، معالم العلماء، قم، بی‌تا.

۱۲. ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، تحقیق: علی شیری، بیروت: دار الفکر، ۱۴۱۵ق.

۱۳. ابن عماد، شهاب‌الدین ابوالفلاح عبد الحی بن احمد العکری الحنبلی الدمشقی، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، تحقیق: الأرناؤوط، دمشق ـ بیروت: دار ابن کثیر، الطبعة الأولى، ۱۹۸۶م.

۱۴. ابن کثیر، أبوالفداء اسماعیل بن عمر بن کثیر الدمشقى، البدایة و النهایه، بیروت: دار الفکر، ۱۹۸۶م.

۱۵. ابن مسکویه، احمد بن محمد، تجارب الامم، دار سروش للطباعة و النشر، ۱۴۲۱ق.


جستارهایی در مدرسه کلامی بغداد
464

وی در صدد احقاق حقوق شیعیان (مؤمنان) بوده و این مسئولیت‏ها را درحقیقت به امر امام معصوم علیه السلام می‏دانسته و از این رو، از پذیرش امور حکومتی ابایی نداشته است. بی‌گمان این رساله با توجه به عملکرد سید مرتضی در دوران زعامتش اهمیت بسیاری دارد.

نتیجه‌گیری

فعالیت‏ها و توانایی‏های علمی و فرهنگی سید مرتضی و خاندانش، نسب والا و انتسابات خاندانی او، همچنین تمکن مالی وی و خاندانش جایگاه اجتماعی برجسته‌ای برای سید پدید آورده بود. علاوه بر آن، مناصب سیاسی مهم وی و خاندانش در آن عصر، در میان دیگر عالمان شیعی ممتاز بود و امکانات ویژه‌ای را در اختیار او قرار داد و این عامل علاوه بر تثبیت روش و آرای کلامی وی در میان امامیه در آن دوران، هیمنه فکری سید مرتضی را سال‏ها پس از او در میان جامعه شیعی ماندگار کرد. وی با استفاده از این جایگاه، جامعه شیعی عصر خود را مدیریت کرد و درصدد بود از درگیری‏های اجتماعی میان امامیه و اهل سنت بغداد بکاهد. همچنین او با استفاده از موقعیت سیاسی و ثروتی که برایش فراهم آمده بود، مدرسه‏ای ‏نو بر پایه‏های مدرسه علمی استادش شیخ مفید بنا کرد، بدون اینکه مانند سلفش شیخ مفید یا خلفش شیخ طوسی از سوی حکومت تبعید یا مجبور به ترک بغداد گردد. همچنین با استفاده از این موقعیت به تربیت شاگردان فراوانی پرداخت که در جغرافیای تشیع اندیشه‏های او را گسترش دادند و باعث ماندگاری آرا و روش کلامی او تا سال‏ها پس از وفاتش در میان مدارس کلامی امامیه و جامعه شیعی شدند. بی‌گمان علاوه بر جایگاه برجسته سیاسی ـ اجتماعیِ سید مرتضی، عوامل دیگری نیز در این موفقیت سهم داشته‌اند.

  • نام منبع :
    جستارهایی در مدرسه کلامی بغداد
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران، زیر نظر محمدتقی سبحانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 39115
صفحه از 657
پرینت  ارسال به